بسم الله الرحمن الرحیم

پژوهش بایستی هم برای رسیدن به اوج قلّه‌ی علم و ایجاد مرجعیّت علمی و هم باید برای حلّ مسائل جاری کشور باشد. مقام معظم رهبری

دیباچه دبیرخانه

خانه | دبیرخانه حمایت از پژوهش‌ها |

با عنایت به بند 6 از مأموریت‌های حوزه‌های علمیه در سند چشم­انداز و بند بیست‌ودو و بیست‌وپنج منشور حوزه‌های علمیه و بند 4 از شرح وظایف معاونت پژوهش در راستای حمایت از پژوهش‌های مورد نیاز حوزه‌های علمیه و نظام اسلامی، این دبیرخانه تشکیل شده است.

1) اهداف تشکیل دبیرخانه

  • توسعه و تقویت پژوهش‌های مورد نیاز حوزه‌های علمیه و نظام اسلامی؛
  • حمایت از پژوهشگران فعال در عرصه پژوهش‌های مورد نیاز حوزه‌های علمیه و نظام اسلامی؛
  • کمک به حل مسائل اساسی حوزه‌های علمیه و نظام اسلامی براساس اولویت‌ها و گسترش مرزهای دانش در این زمینه؛
  • کمک به توانمندسازی پژوهشگران حوزوی برای انجام تحقیقات در زمینه حل مسائل حوزه‌های علمیه و نظام اسلامی؛
  • عرضه تولیدات پژوهشی ناظر بر حل مسائل حوزه‌های علمیه و نظام اسلامی و نتایج آن‌ها به جامعه هدف و پیگیری‌های لازم جهت به‌کارگیری آن‌ها؛
  • ارتقاء سطح کمی و کیفی پژوهش‌های حوزوی در زمینه حل مسائل حوزه‌های علمیه و نظام اسلامی.

2) سیاست­های کاری دبیرخانه

  • اهتمام جدی بر تحقق اندیشه‌ها و رهنمودهای مقام معظم رهبری«دام ظله العالی» و بهره‌مندی از منویات و فرمایش‌های مراجع عظام تقلید«مد ظلهم»؛
  • توجه به اسناد بالادستی حوزه‌های علمیه به‌ویژه نظام جامع پژوهش؛
  • اهتمام بر اولویت‌بندی پژوهش‌ها در عرصه‌ها و موضوعات متناسب با نیاز حوزه‌های علمیه و نظام اسلامی؛
  • اهتمام به حفظ استقلال و شئون حوزه‌های علمیه؛
  • تأکید بر توزیع عادلانه حمایت‌های پژوهشی بین پژوهشگران شایسته در این زمینه؛
  • پرهیز از موازی‌کاری و هم‌پوشانی حمایت‌ها و تلاش در جهت ساماندهی حمایت‌های پژوهشی؛
  • گسترش و تنوع‌بخشی حمایت‌ها به انواع پژوهش‌ها اعم از «بنیادی، کاربردی و توسعه‌ای»؛
  • تأکید بر بهبود معیارها و روزآمدسازی روش‌های حمایت و پرهیز از نگرش‌های سلیقه‌ای و غیرحرفه‌ای؛
  • توجه به فعالیت‌های گروهی، جمعی و هم‌افزا و بهره‌مندی از پژوهشگران برتر؛
  • تأکید بر حفظ و تقویت منهج اجتهادی و سنت‌های اصیل پژوهشی حوزوی، در عین توجه به فناوری‌ها، روش‌ها و ابزارهای جدید و متناسب با پژوهش‌های دینی؛
  • تأکید بر تعامل هوشمندانه با مؤسسات پژوهشی به‌منظور سوق آن‌ها به سمت پاسخ‌گویی به مسائل حوزه‌های علمیه و نظام اسلامی؛
  • تأکید بر حمایت از پژوهش‌های بدون متولی و حامی خاص در مسائل حوزه‌های علمیه و نظام اسلامی؛
  • اولویت‌دهی به حمایت از پژوهش‌های اعلام نیاز شده از سوی حوزه‌های علمیه و نظام اسلامی.

3) ساختار و نحوه فعالیت دبیرخانه

در ابتدای امر دو مدل برای نحوه فعالیت و ساختار دبیرخانه قابل طرح بود:

  • تصدی­گری و انجام پژوهش مانند سایر مراکز پژوهشی
  • واگذاری و تقسیم بودجه بین مراکز پژوهشی

هر یک از این دو حالت آسیب­های جدی داشت. در حالت اول هزینه­های اجرا و تصدی‌گری زیاد بود و برای اجرای آن نیرو و بودجه زیادی صرف می­شد. در حالت دوم نیز قدرت نظارت و مدیریت مرکز مدیریت به­شدت کاهش می­یافت. در این بین راه سومی برگزیده شد که مرکز مدیریت با استفاده از ظرفیت مراکز پژوهشی و پژوهشگران حوزوی، نقش «ستاد» را برعهده گیرد تا در عین چابکی ساختاری و کم­هزینه بودن، قدرت نظارت و مدیریت بیش‌تری بر پروژه­ها داشته باشد.

بر این اساس با تأیید شورای علمی، 28 گروه تشکیل شد و اولویت­های پژوهشی هر یک از گروه‌ها بررسی و نهایی گردید.

گروه‌های علمی خارج از مرکز مدیریت تشکیل می­شود و بررسی طرح­های علمی را برعهده دارد.

همچنین شورای علمی دبیرخانه آیین­نامه و دستورالعمل اجرایی دبیرخانه را بررسی و تصویب کرد تا فعالیت­های دبیرخانه به صورت منظم و هدفمند پیش رود.

4) معیار‌های تعیین اولویت‌های پژوهشی

به جهت تعییت اولویت‌ها در گروه‌ها، شورای علمی 11 معیار را ذیل معیار «اصلی و ضروری» بدین شرح برشمرد:

معیار اصلی و ضروری: «پاسخگویی به نیازهای حوزه، نظام اسلامی و جامعه اسلامی»،

  • نوآوری، تولید علم و گشایش مرزهای دانش،
  • تحقق مطالبات مقام معظم رهبری؛ مانند: بیانیه گام دوم، الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت، سبک زندگی، تمدن نوین اسلامی، عدالت، آسیب­های اجتماعی، جمعیت و خانواده،
  • پژوهش­هایی که متولی و حامی خاصی ندارد،
  • تأثیر حداکثری در عملیاتی و اجتماعی کردن تعالیم دینی،
  • اولویت­دهی مطالعات آسیب­شناسانه، کاربردی و راهبردی،
  • نیازهای پژوهشی ناظر به مناطق خاص،
  • تأثیرگذاری در تولید علوم انسانی اسلامی،
  • تأثیرگذاری در نظام­سازی اسلامی،
  • پاسخ به شبهات تهدیدکننده نظام اسلامی و باورهای دینی،
  • نقد و پاسخگویی به جریان­های انحرافی و عرفان­های نوظهور،
  • پاسخگویی به درخواست­های رسمی نهادهای نظام و حوزه.

5) گروه‌های علمی دبیرخانه حمایت

دبیرخانه بررسی آثار را به گروه‌های علمی؛ «اخلاق»، «ادبیات»، «ادیان»، «اقتصاد»، «انقلاب اسلامی و تاریخ معاصر»، «تاریخ، سیره و تراجم»، «ترجمه»، «تفسیر و علوم قرآن»، «حدیث، درایه و رجال»، «حقوق»، «دانش‌نامه، فرهنگ‌نامه و موسوعه‌نگاری»، «رسانه و فضای مجازی»، «روان‌شناسی»، «عرفان»، «علوم اجتماعی»، «علوم تربیتی»، «علوم سیاسی»، «فقه و اصول»، «فلسفه»، «کتب مرجع، تصحیح و تحقیق»، «کلام»، «مدیریت»، «مذاهب و فرق اسلامی»، «مطالعات راهبردی»، «هنر»، «مطالعات بین‌الملل»، «مطالعات زن و خانواده»، «مطالعات تمدنی» و «ستادی» سپرده است.

6) روند بررسی آثار پژوهشی

آثار پژوهشی که «طرح‌های پژوهشی»، «کتاب‌های آماده انتشار» و «پایان‌نامه‌ها» را دربرمی‌گیرد، به شرح ذیل در دبیرخانه حمایت بررسی شده و تا رسیدن به مرحله نهایی و چاپ توسط گروه‌ها راهبری می‌شود:

  • پس از ارسال اثر پژوهشی توسط پژوهشگران و مؤسسات، اثر توسط دبیرخانه بررسی شده و براساس موضوع در اختیار یکی از گروه‌های 28گانه دبیرخانه قرار می‌گیرد؛
  • گروه‌ها اثر را براساس «اولویت‌ها و سیاست‌های دبیرخانه»، «کیفیت آن» و «توانایی پژوهشگر» مورد بررسی اولیه و اجمالی قرار داده و آن اثر را تأیید، رد و یا درخواست اصلاح می‌دهند؛
  • در صورتی‌که اثر در بررسی اولیه و اجمالی مورد تأیید قرار گرفت با دعوت از پژوهشگر مورد ارزیابی و بررسی تفصیلی قرار گرفته و در صورت تأیید تا رسیدن به چاپ راهبری و مدیریت می‌شود.

نکات:

  • آثار مورد حمایت در قالب کتاب است؛
  • آثار مورد حمایت شامل؛ (1) طرح‌های پژوهشی، (2) کتاب آماده انتشار و (3) پایان‌نامه‌های با قابلیت تبدیل شدن به کتاب است.
  • در بررسی اولیه و اجمالیِ طرح‌های پژوهشی «طرح اجمالی»، کتاب‌ها «فهرست و چکیده‌ای از کتاب» و پایان‌نامه‌ها «چکیده‌ای از پایان‌نامه» به همراه «معرفی‌نامه علمی» پژوهشگر مورد ارزیابی قرار می‌گیرد؛
  • در ارزیابی و بررسی تفصیلیِ طرح‌های پژوهشی «طرح تفصیلی»، کتاب‌ها «تمامی متن کتاب به‌همراه نظر ناظران و ارزیابان» و پایان‌نامه‌ها «تمامی متن پایان‌نامه به همراه نظر استادان مشاور و راهنما» توسط کمیته‌ها و ارزیابان مورد بررسی قرار می‌گیرد.
  • اثر تأیید شده در بررسی تفصیلی در؛
  • طرح‌های پژوهشی: قرارداد تدوین، منعقد و تا رسیدن کار به نقطه نهایی و چاپ، توسط گروه‌ها و دبیرخانه راهبری می‌شود؛
  • کتاب‌ها: اثر برای چاپ آماده می‌شود؛
  • پایان‌نامه‌ها: اثر با راهبری گروه‌ها و دبیرخانه تا تبدیل شدن به کتاب توسط پژوهشگر ارتقا یافته و برای انتشار آماده می‌شود.