معاونت پژوهش، با تکيه بر سنت‌هاي اصيل و ماندگار عالمان وارسته، و با هدف راهبري و برنامه‌ريزي پژوهش تأسيس شده است. مديريت، برنامه‌ريزي، سازماندهي، پشتيباني و ترويج پژوهش در مراکز آموزشي و پژوهشي حوزههاي علميه از مهم‌ترين وظايف اين معاونت است.
اين معاونت، براي داشتن حوزه‌اي تحول‌گرا و پيشران در توليد علوم ديني، بسته‌هاي سياستي، اسناد پشتيبان، طرح‌هاي بنيادين، آيين‌نامه‌ها و دستور العمل‌هاي اجرايي بسياري را تدوين کرده است تا بتواند از اين راه، تحقيقات علمي و سرمايه‌هاي معنوي و مادي حوزههاي علميه را پشتيباني کند.
يكي از چالش‌ها در حوزه مديريت و برنامه‌ريزي پژوهش، تصميم‌گيري درباره نوع و ماهيت پژوهش‌هاست. اينكه درباره چه‌چيزي بايد پژوهش شود و كدام موضوعات يا مسائل ارزشمندترند؟ پرسشي است كه ادبيات برنامه‌ريزي پژوهشي را بيش از نيم‌قرن به خود مشغول كرده است. نظام برنامه‌ريزي پژوهشي حوزههاي علميه نيز از اين امر مستثنا نيست. اين مهم، در معاونت پژوهش برعهده «مديريت مطالعات و برنامه‌ريزي پژوهشي» گذاشته شده است. وظيفه اين مديريت، سياست‌گذاري، برنامه‌ريزي و راهبرد مسائل کلان پژوهش و راهبري دانش‌هاي اسلامي ـ انساني است. يکي از کلان‌پروژه‌هاي اين مديريت، نيازسنجي و تعيين اولويت‌هاي پژوهشي دانش‌هاست.
شناسايي اولويت‌هاي پژوهشي، در برنامه‌ريزي و سياست‌گذاري پژوهشي، نقشي مهم و اثرگذار دارد؛ در هر برنامه‌ريزي تحقيقاتي، نخستين پرسش پس‌از شناخت موضوع، اهميت و اولويت آن در مقام پژوهش است. نيازها و انتظارات جامعه، مديران و برنامه‌ريزان پژوهشي را به سمتي مي‌کشاند که براي شروع طرح‌هاي علمي و سرمايه‌گذاري معنوي و مادي در آن، اولويت پژوهشي آن را معيّن، و از انجام تحقيقات موازي، تکراري و با اولويت‌هاي کمتر جلوگيري کنند.
معاونت پژوهش حوزههاي علميه، با عنايت به جايگاه و اهميت اين مسئله، اجراي طرح‌هاي «نيازسنجي پژوهشي دانش‌هاي حوزوي» را در اولويت برنامه‌هاي خود قرار داده و از سال 1391 تا 1397 ده اثر زير را منتشر کرده است و با اشاره بر روی لینک قابل بارگیری است:
- اولویت های پژوهشی فقه
- اولویت های پژوهشی تفسیر و علوم قرآن
- اولویت های پژوهشی مناسبات دین و روان‌شناسی
- اولویت های پژوهشی اقتصاد اسلامی
- اولویت‌های پژوهشی نظام تعلیم و تربیت در حوزه علمیه
- اولویت‌های پژوهشی ادبیات داستانی در حوزه دین
- اولویت های پژوهشی فقه سیاسی
- اولویت های پژوهشی کتاب اصول فقه
- اولویت های پژوهشی علوم حدیث
- اولویت‌های پژوهشی دانش کلام
- اولویت‌های پژوهشی مطالعات اجتماعی اسلامی
- اولویت‌های پژوهشی
- اولویت‌های پژوهشی
- اولویت‌های پژوهشی
- اولویت‌های پژوهشی مشاوره اسلامی
همچنین این اولویت‌ها با قابلیت جستجو در سامانه نیازسنجی به تارنمای Needs.ismc.ir در دسترس هستند.
در ادامه این مسیر مدیریت مطالعات و برنامه‌ریزی پژوهشی از سال ۱۳۹۹ با تغییر رویکرد در تهیه نیازسنجی‌ها، نیازسنجی دانشی دیگر را نیز در دستور کار قرار داده است که به مرور زمان به کارهای سابق اضافه خواهد شد.
نیازسنجی‌های دانشی جدیدی نیز در حال تهیه و تنظیم است که عبارتند از:
- اولویت‌های پژوهشی مطالعات اجتماعی
- اولویت‌های پژوهشی مشاوره اسلامی
- اولویت‌های پژوهشی دانش فلسفه
- اولویت‌های پژوهشی دانش رجال
- اولویت‌های پژوهشی دانش اخلاق تربیتی
- اولویت‌های پژوهشی دانش تاریخ و سیره
- اولویت‌های پژوهشی دانش نحو و بلاغت
- اولویت‌های پژوهشی دانش صرف و فقه اللغه
- اولویت‌های پژوهشی امامت
- اولویت‌های پژوهشی دانش هنر
- اولویت‌های پژوهشی تفسیر و علوم قرآنی
- اولویت‌های پژوهشی دانش مدیریت
همچنین چالش‌ها، مسائل، نيازها و تعيين اولويت‌هاي پژوهشي استان‌ها به‌صورت مستقل در هر استان در دست اقدام است. این مجموعه تا کنون در 17 استان به رشته تحریر درآمده است و استان‌های زیر منتشر شده یا در مراحل انتشار است.
- چالش‌ها، مسائل، نيازها و تعيين اولويت‌هاي پژوهشي استان آذربایجان شرقی
- چالش‌ها، مسائل، نيازها و تعيين اولويت‌هاي پژوهشي استان سمنان
- چالش‌ها، مسائل، نيازها و تعيين اولويت‌هاي پژوهشي استان اردبیل
- چالش‌ها، مسائل، نيازها و تعيين اولويت‌هاي پژوهشي استان کرمان
- چالش‌ها، مسائل، نيازها و تعيين اولويت‌هاي پژوهشي استان کردستان