به گزارش اداره اطلاع رسانی معاونت پژوهش حوزه، در شانزدهمین همایش کتاب سال حوزه که دوم بهمن ماه در مدرسه عالی امام خمینی برگزار شد، از کتابهای نیازسنجی دانش های حوزوی رونمایی شد، به همین مناسبت گفتگویی را با حجت الاسلام و المسلمین محمدصالح مازنی مدیر گروه نیازسنجی پژوهش انجام داده ایم.
به عنوان اولین سوال لطفا اهمیت وضرورت نیازسنجی پژوهشی را تشریح بفرمایید؟
نیازسنجی ضرورت و نیاز زمان ما است. دلیل این ضرورت هم تکثر وتنوع نیازها است به این معنی که ما در جامعه با پرسش ها و مسایل زیادی مواجه هستیم این مسایل که برخواسته از مشکلات پیدا وپنهان است برخی به فوریت باید حل شود. از طرفی همه مسایل معین نیست ضمن اینکه به مکانیسمی برای تجمیع حداکثری نیازها محتاج هستیم. از طرفی دیگر منابع ما از حیث مالی، انسانی و زمانی محدود است بنابراین حیطۀ جدیدی به نام اولویت یابی ظهور می‌کند. پس تنوع وتکثر نیازها از یک طرف و محدودیت منابع ایجاب می‌کند تا نیازها شناسایی و در گام بعد اولویت گذاری شود. اما این پایان ماجرا نیست. ما با شناسایی واولویت یابی نیاز اولین مرحلۀ برنامه ریزی پژوهشی را آغاز کرده ایم و وارد مرحله امکانسنجی برای تدارک مبنایی برای تخصیص اعتبار و اجرای پژوهش می شویم.
عناوین طرح های نیازسنجی پژوهشی که به سرانجام رسیده است کدام است؟
ازمیان طرح‌های نیازسنجی پژوهشی که در دستور کارگروه نیازسنجی پژوهشی است علاوه برسند اولویت‌های پژوهشی فقه که درسال 91 از آن رونمایی شد و مورد استقبال پژوهشگران قرار گرفت5 اثر دیگر به سرانجام رسید که عبارتند از: اولویت‌های‌پژوهشی مناسبات دین وروانشناسی، اولویت‌های پژوهشی تفسیر وعلوم قران، اولویت‌های‌پژوهشی اقتصاداسلامی، اولویت‌های‌پژوهشی نظام تعلیم وتربیت حوزۀ علیمه و اولویت‌های‌پژوهشی ادبیات داستانی درحوزه دین، که مجموعاً5378عنوان پژوهشی استخراج و 1151عنوان اولویت الف و فوری را تشکیل می‌دهند و طرح‌هایی که بیش از 60 درصد پیشرفت داشته‌اند نیز عبارتند از نیازسنجی پژوهشی فقه سیاسی، اصول فقه و طرح‌هایی که در مرحله شناسایی نیاز قرار دارند عبارتند از علوم حدیث، کلام ومهدویت.
درمرحلۀ شناسایی نیاز از چه منابع و محورهایی استفاده شده است؟
یکی از امتیازات طرح‌های نیازسنجی پژوهشی دانش‌های حوزوی تنوع منابع ومحورهای مطالعاتی است به این معنی که منابع بالقوه اطلاعاتی برای اولویت‌یابی پژوهشی در برنامه نیازسنجی قرار گرفت نظیراطلاعات تطبیقی، منابع علمی پژوهشی، اسناد ومدارک بالادستی، چالش ها و مسائل پیش‌رو، آسیب های فرهنگی –احتماعی، مطالعات آینده‌نگرانه، نظریه‌ها در عرصۀ مطالعات دانش‌های حوزوی.
چه قالب‌هایی برای طرح های نیازسنجی پیشنهاد شده است؟
یکی از مهمترین اهداف این طرح‌ها اجرای طرح توسط طلاب برای تدوین رساله سطح4و نیز پایان نامه سطح 3 است. بنابراین مهمترین محمل وقالب استفاده همین دو مورد است ضمن اینکه قالب‌های دیگری نیز پیشنهاد شد که عبارتند از: طرح پژوهشی، رساله دکتری و پایان نامه کارشناسی ارشد(برای دانشجویان)، مقاله علمی پژوهشی و مقاله علمی ترویجی.
چه پیشنهادی برای اجرای بهتر و برزمین نماندن این طرح ها دارید؟
نیازها و مسایلی که توسط حوزه استخراج می شود همه دستگاه‌های نظام باید در حل آنها شرکت کنند. به این معنی که از منابع و محورهای متکثری در شناسایی نیاز استفاده می‌شود و دستگاه های نظام در اکثر نیازسنجی‌های ما به مشارکت طلبیده شدند، مسایل آنها دریافت، بررسی و در فرایند اولویت‌یابی قرار گرفت بنابراین این دستگاه‌ها سازمانهای بهره‌ور به شمار می‌روند و بخشی از نیازها و مسایلی که شناسایی و اولویت‌گذاری آن به عهده ما بود از دستگاه ها و وزارت خانه‌ها دریافت شد و حل آن مسایل نیاز این دستگاه‌ها را مرتفع می‌کند لذا اقتضا دارد تا در حل مسایل نیز مشارکت نمایند.
نکتۀ دیگری که در این خصوص باید مطرح شود این است که لزوماً حل مسایلی که استخراج شد به عهده یک طلبه حوزوی نیست بلکه دانشجویان و پژوهشگران غیر حوزی نیز می‌توانند و بلکه لازم است در فرایند حل مسأله و تحقیق مشارکت نمایند. چرا که در فرایند شناسایی نیاز صرفاً نگاه ما استخراج نیازهای طلاب و حل مسایل توسط طلبه نبود بلکه از مشارکت مراکز آموزشی و پژوهشی برون حوزوی اعم از دانشگاهی و آموزش وپرورش نیز استفاده شد پس هم پژوهشگران حوزوی و هم پژوهشگران غیر حوزوی می‌توانند اولویت‌های ارایه شده را در دستور پژوهش خویش قرار دهند.
به نکات یادشده اضافه این نکته اضافه می‌شود که باید بین برنامه‌ریزان کلان کشور و حوزه و بین پژوهشگران ومؤسسات آموزشی وپژوهشی ارتباط مستمر، نظام‌مند و سیستماتیک برقرار شود. ما به پژوهش به مثابه یک خط تولید نگاه کنیم که یک طرف آن نیازها است که متولی استخراج و شناسایی آن نیازسنجی پژوهشی است و یک سوی آن متولیان برنامه‌ریزی در بخش‌های دیگر نظام است که باید در پژوهشگران ایجاد انگیزه کند و سوی دیگر آن پژوهشگراست که در نهایت باید نتیجۀ این برنامه‌ریزی حل مشکل مردم و جامعه باشد.
