نکاتی در باب تولید آثار، توسط محققین جوان

    بسم الله الرحمن الرحیم

1-    لطفاً مختصری در رابطه با سوابق و فعالیت‌های پژوهشی خود توضیح دهید؟

اینجانب سالیان متمادی دارای تجربه مدیریت پژوهشی به عنوان مدیرکل پژوهش مرکز پژوهش‌های اسلامی، مدیر مرکز تحقیقات حج، معاون پژوهش آموزش عالی امام رضا(ع)، مدیرکل پژوهش‌های عمومی حوزه علمیه خواهران و… بوده‌ام و هم‌اکنون نیز به عنوان قائم‌مقام پژوهش برادران در امور استان‌ها توفیق خدمت دارم.

البته در کنار این مسئولیت‌ها و همزمانی آن با رسالت تدریس و تبلیغ، در طی سالیان متمادی در عرصه‌های مختلف فلسفی، کلامی، اجتماعی، سیاسی، اخلاقی و… به تحقیق و نگارش نیز پرداخته‌ام و همواره تپش قلم را در دستان خود احساس نموده و تاکنون بیش ار 137 اثر تحقیقی و ترویجی بوسیله ناشرین از حقیر به چاپ رسیده است و به لطف خدا، آخرین اثری که هم‌اکنون مشغول به نگارش آن می‌باشم، «فرهنگ‌نامه فاطمی»، نخستین فرهنگ‌نامه موضوعی الفبایی فاطمه زهرا(س) در نه مجلد است که به منظور بهره‌گیری مدرسان، محققان، مبلغان، مربیان و آحاد مخاطبان به ویژه بانوان و دختران فاطمی‌خصلت آماده شده. این فرهنگ‌نامه مجموعه‌ای کاربردی و ترویجی از یک محتوای موضوعی نظام‌مند است که در طی شش سال تولید شده است و هم‌اینک بوسیله مؤسسه نشر هاجر در دست چاپ است. این ناشر در سال‌های اخیر به صورت جهادی اقدام به چاپ و نشر آثار فاطمی به منظور ترویج سبک زندگی و معارف فاطمی نموده است و در همین راستا فرهنگ‌نامه را نیز با تخفیف پنجاه درصدی و بدون نگاه سودآورانه پیش‌فروش می‌کند و طالبین می‌توانند به نشر هاجر مراجعه کنند زیرا برای آراستگی جامعه به معارف و سبک زندگی فاطمی برخورداری هر خانواده ایرانی از این مجموعه خالی از لطف و برکت معنوی نخواهد بود.

2-    وضعیت آثار جشنواره علامه حلی (ره) را از منظر ارتقاء سطح علمی چگونه ارزیابی می کنید؟

جشنواره علامه حلی(ره) با هدف تقویت نشاط علمی و گسترش روحیه تحقیق و پژوهش، هدایت به سمت نیازهای پژوهشی جامعه، ترغیب به تحقیقات تخصصی علوم که طلاب برادر و خواهر زیر 31 سال در قالب کتاب، پایان‌نامه و تحقیق پایانی در ده رشته علمی برگزار می‌شود.

بحمدالله در سال‌های اخیر به علت ایجاد فضای رقابتی و حضور و همراهی شخصیت‌ها و بزرگان علمی پژوهشی در جلسات پایانی جشنواره در سطح ملی و استانی و همچنین مشوقات لازم و امتیازات ناشی از برگزیدگی، این ماراتن علمی پژوهشی روند رو به رشدی داشته است. در نهمین جشنواره علامه حلی به دلیل بالا بودن شرط سنی، بالغ‌ بر 25 هزار اثر ارسال شده و در دهمین جشنواره با بازگشت شرط سنی به 31 سال، حدود 22 هزار اثر ارسال شده است. شایان ذکر است که امروزه نسبتا زیرساخت لازم برای انجام پژوهش در دو مرکز حوزوی برادران و خواهران فراهم آمده و با رویکرد مطلوب معاونت پژوهش دو مرکز در توسعه و گسترش فرهنگ پژوهش، ارتقای مهارتی پژوهشگران و آشنایی بیشتر با فناوری‌های نوین پژوهشی و باورمندی طلاب به تأثیرگذاری پژوهش، تحقیقات فخامت و غنای بیشتری یافته، به طوری که از نظر کمی و هم کیفی شاهد رشد روز افزون آن هستیم. هرچند در این راستا هنوز در نیمه راه هستیم، اما چشم‌انداز و افق‌های روشنی مشاهده می‌شود.

با توجه به این سیاستگذاری منسجم و ارائه برنامه‌ها و فعالیت‌های گوناگون، نشاط لازم در این راستا بوجود آمده و امید به بهینه‌سازی کیفی آثار دور از انتظار نیست. در خصوص آثار امسال نیز کم‌وبیش آثار ارزشمندی دیده می‌شود، اما همچنان نیاز به جریان‌سازی پژوهش و حمایت از پژوهشگران در دو حوزه محسوس است. دبیر محترم این دوره از جشنواره جناب حجت‌الاسلام والمسلمین مازنی چند نگاه ویژه برای ارتقای جشنواره داشته‌اند: اولا: در پی انجام تحقیقی جامع در خصوص چگونگی ایجاد تغییر و تحول در جشنواره برآمده‌اند، که در حال انجام است، ثانیا: برای ایجاد وحدت رویه در ارزیابی، نشست‌های کارشناسی برگزار نموده و ارزیابان نیز از دستوالعمل واحد برخوردار شده‌اند تا در جریان ارزیابی از وحدت رویه برخوردار و عدالت بیشتری در انجام داوری‌ها صورت گیرد. ثالثا: نگاه عام به توسعه جشنواره در استان‌ها و حتی مدارس نیز از نگاه تیزبین ایشان به دور نمانده و با پیشنهاد ایشان به تصویب شورای سیاست‌گذاری جشنواره رسیده است. در مجموع نشاط خوبی در انجام امور تحولی دیده می‌شود.

3-    چه زمانی را جهت ورود طلاب جوان به عرصه پژوهش مناسب می‌دانید؟

پژوهش باید از ابتدا در فرایند تحصیل طراحی و اجرایی شود. اساسا برای انجام پژوهش فکر بالنده، جرأت و شهامت برای ورود به میدان عمل و از همه مهم‌تر برخورداری از دانش و اطلاعات لازم و تمرین و ممارست لازم است. اگر نظام آموزشی ما به سوی «آموزشِ پژوهش‌محورِ تربیت‌مدار» گام بردارد و هر یک از این اضلاع سه گانه (آموزش، پژوهش و تهذیب) در هم تنیده شود و آموزش برای آموزش و پژوهش برای پژوهش انجام نگیرد، بلکه هر پژوهشی برای آموزش و آموزش برای پژوهش باشد و روح حاکم در همه اینها اخلاق و تهذیب باشد، می‌توان امید داشت که در آینده نزدیک شاهد تربیت طلاب توانمند در عرصه آموزشی، تبلیغی، تهذیبی و مدیریتی با رویکرد پژوهشی باشیم.

در این راستا حوزه خواهران و برادران می‌کوشند تا طلاب جوان هوش‌مندانه و حساب‌شده با انجام تکالیف پژوهشی و ارشاد و هدایت اساتید با مهارت‌ورزی لازم، جرأت و شهامت ورود به عرصه پژوهش را پیدا کنند. ممکن است گفته شود که شاید همه طلاب شمّ و ذوق و استعداد پژوهشی را شاید نداشته باشند… ما هم با تأیید این امر می‌گوییم اساسا ورود به عرصه پژوهش در دو سطح است 1: پژوهش عمومی که مربوط به همه طلاب است 2: پژوهش تخصصی که مخصوص مستعدین و مشتاقان است.

در خصوص پژوهش عمومی که تلاشی حداقلی است همه باید به آن مجهز شوند، حتی اگر آرمان آنان تدریس یا تبلیغ و… باشد. چه اینکه این قبیل فعالیت‌ها هم با آراستگی به پژوهش زینت و موفقیتی دو چندان می‌یابد. ضمن اینکه باید فرایند پژوهش را برای نوآموز سهل و آسان در نظر گرفت تا دچار واهمه و بی‌انگیزگی نشود. اگر بتوانیم پژوهش را به درستی و سهل‌آموزی به طلاب و پژوهش‌آموزان انتقال دهیم تعداد بیشتری رویکرد پژوهشی خواهند یافت.

4-    نقش جشنواره علامه حلی (ره) در ارتقای فرهنگ پژوهش میان طلاب را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

جشنواره علامه حلی(ره) نقطه آغاز و محرکی سازنده برای ایجاد رقابت سالم پژوهشی بین طلاب خواهر و برادر در قالب‌های تحقیق اعم از کتاب، مقاله و پایان‌نامه و تحقیق پایانی و ایده‌پردازی در 10 گرایش مختلف بوده و انگیزه تحقیق و تفحص و حضور و مشارکت فعال را در بین طلاب و همراهی طلاب را فزونی بخشیده است. گفتنی است در سالیان اخیر با سیاست و تدبیر لازم برای توسعه جشنواره ملی در استان‌ها و نهادینه‌سازی آن در کشور با ایجاد «جشنواره‌های استانی» و هم‌اینک «جشنواره‌های مدرسه‌ای» شاهد ارتقای کمی و کیفی آثار خواهیم بود.

5-    ویژگی‌های یک پژوهش خوب و استاندارد چیست؟

در واقع هدف هر پژوهشی ممکن است بنیادی، توسعه‌ای یا کاربردی باشد. البته هر پژوهش باید از نظر محتوا، ساختار و شکل نیز از استاندارد و فخامت لازم و همچنین هم‌راستایی با نیازها برخوردار باشد. استاندارد پژوهش‌ها نسبت به نوع پژوهش، البته متفاوت است. در کنار هدف‌مندی تحقیق، روش‌مندی آثار، وزانت قلمی و آغاز نمودن هر پژوهش از جایی که دیگران به آنجا رسیده‌اند، مهم و حائز اهمیت است تا دچار موازی‌کاری و تکرار بی‌رویه نشویم. پژوهش‌ها مسأله‌محور، ساختارمند، هدف‌ورز و داری ترتب منطقی بوده و ارتباط منسجم بین سئوال اصلی و فرعی و فرضیه و بدنه و نتیجه تحقیق برقرار است. در این صورت این‌گونه از پژوهش‌های فاخر همیشه از مقبولیت لازم برخوردار خواهند بود. ناگفته نماند که اگر پژوهش مسأله‌محور و در پاسخ به سئوال مورد نیاز طراحی و اجرا شود به دانش‌بنیان بودن تحقیقات کمک خواهد کرد.

6-   به نظر شما اولویت‌های عرصه پژوهش برای طلاب جوان چیست؟

مسائل عصری، جنسیتی و کاربردی همواره برای جوانان جذاب خواهد بود. البته قالب‌های ارائه تحقیق نیز برای جوانان و نوع بهره‌گیری از روش تحقیق نیز می‌تواند از اولویت‌های ورود طلاب جوان به عرصه تحقیق باشد. برای مثال روش میدانی برای شناسایی آسیب‌های اجتماعی و دست‌یابی به راهکارهای اصلاحی آنها می‌تواند برای جوانان از اولویت‌ها و جذابیت‌ها باشد.

در کنار اینها به نظر می‌رسد گرایش جوانان به سوی کارهای گروهی و تولید آثار مشترک با هم‌افزایی و استفاده از تجارب افراد با سابقه و به ویژه اساتید؛ می‌تواند در اولویت کاری آنان باشد.

در این خصوص، حوزه‌های خواهران با مهارت‌افزایی، افزون بر پژوهش کتابخانه‌ای به پژوهش میدانی نیز روی آورده و اقدام به آموزش پژوهش میدانی نموده و حتی با برپایی مسابقات رشد میدانی به آن ارج و ارزش خاصی قائل شده است و البته انتظار می‌رود به‌زودی این مهم در حوزه‌های برادران با عنایت به آشنایی طلاب برادر با آسیب‌های اجتماعی و تمهید لازم نسبت به آسیب‌زدایی آن جاری شود و برادران طلبه نیز رسالت خود را در پاک‌سازی اجتماع به انجام برسانند. امیدواریم که این روش مغفول از تحقیق در کنار تحقیقات کتابخانه‌ای به‌زودی در حوزه‌های برادران احیاء و با آموزش‌های لازم محققان میدانی برادر در انجام پروژه‌های مشترک با نهادها و مراکر ملی، منطقه‌ای و محلی همراه شوند.

7-    چگونه می توان فرهنگ پژوهش و تحقیق را بین طلاب جوان ارتقا داد؟

باید دانست که نگاه حاشیه‌ای به پژوهش هیچ‌گاه نمی‌تواند به نهادینه‌سازی فرهنگ پژوهش در بین جوانان بیانجامد. اگر آموزش پژوهش به‌درستی و روش‌مند و تدریجی انجام گیرد و عطر افشانی پژوهشی در فرایند تحصیل انجام گیرد و نگاه تبعی و انضمامی به پژوهش نشود و پژوهش در تار و پود متون درسی تنیده شود و پژوهش و آموزش اتحادی ـ و نه انضمامی ـ دیده شوند و در زوایا و انتهای هر متن درسی با ایجاد انواع سؤال و تمرین پژوهشی و فعالیت‌ها و… باعث تحریک روح کنجکاو و جست‌وجوگر پژوهش‌آموزان شویم، گل‌های پژوهش‌های نوین و مولد رخ می‌نماید و به‌تدریج زمینه نگارش و ورود به عرصه‌های مورد نیاز و کاربردی برای آنان فراهم می‌شود. در صورتی که پژوهش در حوزه‌های خواهران و برادران به بلوغ و کمال لازم برسد، در آن صورت تشکل‌های پژوهشی گسترش می‌یابد، سرمایه‌گذاری لازم برای حمایت مادی و معنوی از پژوهش و پژوهش‌گر فراهم می‌آید و مشوق‌های لازم متناسب با موفقیت‌های محققان در پاسخ‌گویی به نیازها نیز چاشنی کار می‌شود و در نهایت، با این تمهیدات می‌توان شاهد نشاط پژوهشی و تولید آثار فاخر در بین طلاب به‌ویژه محققان جوان بود.

8-    تجربیات خود را در عرصه پژوهش جهت بهره‌مندی طلاب بیان فرمایید؟

نوشتن را با نوشتن باید آموخت! البته قبل از نویسندگی، باید دانست هر نویسنده خوب، قبل از آن یک نویسنده باشد باید یک خواننده خوب باشد و دایره واژگانی و مطالعاتی و دانشی خود را افزایش دهد. در حقیقت دانش مانند آشپزخانه تولید علم است؛ مواد موجود در آن دانش و اطلاعات موجود است و تحقیق و تفحص و برخورداری از مهارت مانند هنرورزی در آشپزی و تولید غذای خوب است؛ لذا بدون داشتن مواد لازم یعنی دانش و اطلاعات کافی نمی‌توان مبادرت به پژوهش‌های تألیفی و تدوینی با رویکرد نوآورانه نمود.

باید توجه داشت تحقیق همیشه از جایی آغاز می‌شود که دیگران به آنجا رسیده‌اند، نه تکرار مکررات و موازی‌کاری یا خدای ناکرده انتحال و ترک امانت‌داری! باید هر نوشته‌ای افزون بر مستند بودن از استقلال نسبی و ساختاری جدید که خاص هر محقق است نیز برخوردار باشد تا این نوشتار مستدل و نوآورانه ولو از حیث ساختاری، به نام مؤلف شناسنامه شود و بخشی از هویت علمی او گردد.

در کنار نوآوری ساختاری و روشی، در برخی از انواع تحقیقات پژوهش‌گر، با خلاقیت و تکاپوی علمی، تولیدگر دانش و آورده جدید است تا بصورت تراکمی به میراث علم و دانش افزوده شود. ناگفته نماند این نوع از تحقیق که به آن تحقیقات بنیادی و تولید علم می‌گویند راه صعب و دشواری است که به فکر بالنده و دانش کافی و نهراسیدن و وارد گود شدن نیاز فراوان دارد.

از سوی دیگر باید دانست که امروزه دوره دانشمندی تقریبا سپری شده و زمان روش‌مندی و مهارت‌ورزی و بهره‌گیری درست از منابع و اطلاعات بخصوص آشنایی با فناوری‌های نوین و استفاده درست از نرم‌افرارهای علمی ـ اسلامی فرا رسیده است؛ بنابراین قبل از هر چیز، طلاب جوان باید افزون بر دانش و اطلاعات لازم، خود را به روش‌ها و مهارت‌های لازم مجهز نمایند و با شیب ملایم وارد عرصه نگارش شوند. آشنایی با منابع دیجیتالی هم برای برادران و به‌ویژه خواهران که امکان دسترسی کمتری به منابع مکتوب کتابخانه‌ای دارند ضرورتی دو چندان دارد تا نیازهای خود را در محیط مدارس و منازل مرتفع نمایند.

9-    خلاءهای پژوهشی روز در حوزه علمیه چیست؟

قبل از اینکه طلبه‌ای محقق شود باید پیش‌نیاز آن که تسلط کامل اساتید به دانش و مهارت پژوهشی است فراهم آید. یعنی قبل از طلاب، اساتید از دانش و روش تحقیق و مهارت‌های پژوهشی و نحوه بهره‌گیری از منابع، نرم‌افزارها و ابزار پژوهشی برخوردار باشند.

اساسا استاد محقق، طلبه پژوهش‌گر و استاد قرآنی طلبه قرآن‌پژوه و استاد متخلق طلبه مهذب به بار می‌آورند. لذا باید آموزش و مهارت‌افزایی اساتید در گام اول پیش‌بینی شود که در این راستا حوزه برادران تمهید لازم را پیش‌بینی نموده و با عنایت به مصوبه شورای پژوهش، اساتید در بدو خدمت می‌بایست مهارت‌های پژوهشی را فرا گیرند و درخصوص اساتید مشغول به تدریس به مهارت‌های پژوهشی نیز 24 ساعت مهارت‌ورزی پژوهشی پیش‌بینی شده است. البته فراگیری این مهارت‌ها از لوازم کار آنان و پیش‌نیاز تبحر و مهارت‌آموزی طلاب است. امیدواریم که برای اساتید حوزه‌های خواهران نیز چنین اقدام شایسته و بایسته‌ای منظور نظر برنامه‌ریزان پژوهشی قرار گیرد.

از سوی دیگر باید دانست که حوزه‌های علمیه امروز باید در عرصه‌های مختلف قرآنی، فلسفی، کلامی، تاریخی و… و همچنین در علوم مضاف مانند: فقه مدیریت، مدیریت فلسفه، مدیریت سیاسی، حقوق اجتماعی و… مورد سئوال است. هم‌اینک جهان در حوزه تتبع و تفحص، تلقی و ادراک و عمل و رفتار و… دچار تحول و دگرگونی اساسی شده است و هر آن نیازهای جدید رخ می‌نماید که انتظار دارد سئوالات و معضلات خود را در پرتو تفحص و تحقیق دینی از حوزه‌ها طلب کند. جامعه ملی و فراملی اینک با تشکیل حکومت اسلامی و بروز مسائل نوپدید در عرصه بانکداری، پزشکی، سیاست، جنسیتی و… مواجه با سئوالات بی‌جواب فراوان شده است که اگر حوزه علمیه به عنوان مدعی ایدئولوژی برتر، پاسخ‌گویی لازم را نداشته باشد، منزوی خواهد شد.

ازاین رو شایسته است طلاب جوان که در پیکان این مواجهه و مطالبات قراردارند با عنایت به شور و شعور و توانمندی علمی ـ پژوهشی خود، با رصد موضوعات مورد نیاز، ان‌شاءالله پاسخ‌گوی نیازها در عرصه ملی، منطقه‌ای، محلی و فراملی باشند.

10-حضرتعالی به عنوان یکی از مسئولین سابق پژوهش  درحوزه خواهران و مسئول فعلی  پژوهش درحوزه برادران ، وضعیت کلی پژوهش در این حوزه ها  را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

امروزه پژوهش در حوزه‌ها چون گذشته‌های دور غریب نیست و شمیم خوش پژوهش در رواق ستادها و مدارس پیچیده و تحقیق و تفحص جزو یکی از ارکان و جذابیت‌های تحصیل قرار گرفته است. با انجام پژوهش، هر طلبه خواهر یا برادر دانش خود را تعمیق و آن را در اختیار دیگران قرار می‌دهد. آنان به نیکی فرا گرفته‌اند که به فرموده رسول مکرم اسلام(ص) اگر مؤمنی زندگی مادی را رها کند و حتی یک برگ از دانش مولد خود را در قالب کتاب یا مقاله یا … به یادگار نهد، همان برگ از دانش بازدارنده و سپری بین او و آتش خواهد شد و خدای رحمان در ازای هر کلمه از نوشتار و یادگار علمی او، شهری را در بهشت به او می‌بخشد که هفت برابر دنیاست و آیا با این اجر سرشار کسی هست که انگیزش کافی برای نگارش و به یادگار نهادن علم و دانش خود را نداشته باشد؟!

در سالیان اخیر حوزه‌های علمیه خواهران با شعار محوری «هر طلبه یک پژوهش‌گر» پنج گام اساسی در این راستا برداشته و یا در حال برداشتن است. در سال نخست با سیاست‌گذاری لازم به توسعه و تعمیق فرهنگ پژوهش پرداخته ؛ در گام بعدی «مهارت‌ورزی پژوهشی طلاب» در دستور کار قرار گرفته و در قدم بعدی «آشنایی با فناوری‌های نوین پژوهشی و چگونگی بهره‌گیری از آن» دنبال شده؛ در سال چهارم به «نهادینه‌سازی تشکل‌های پژوهشی» در قالب کانون‌ها برای سطح 2، انجمن‌های پژوهشی برای سطح 3 و هسته‌های پژوهشی برای فارغ‌التحصیلان اقدام نموده و در گام پنجم برای تحقق این شعار محوری «هر طلبه یک اثر پژوهشی» گام برداشته است و در حوزه‌های برادران نیز هر سال هفته کتاب و هفته پژوهش با شور و نشاط و برنامه‌ریزی خاصی برگزار می‌شود و مدیران معزز در حوزه‌های خواهران و برادران با پیام پژوهشی خود اهمیتی مضاعف و ویژه به آن می‌بخشند. نگاهی کوتاه به این پیام‌ها در ادوار مختلف گویای نگرش و رویکرد این بزرگان و حتی توجه به مصوبات شورای محترم عالی برادران و شورای معزز سیاستگذاری خواهران در اهتمام فراوان به امر پژوهش است.

خوشبختانه امروز هیچ طلبه‌ای چه در حوزه خواهران یا برادران با پژوهش و چگونگی انجام آن بیگانه نیست. پژوهش در متن و فرایند آموزش و فعالیت‌های تحصیلی، جایگاه خاصی در بین مدیران و اساتید و طلاب یافته است و ان‌شاءالله به‌زودی با تقویت پژوهش‌های گروهی و ایجاد تشکل‌های پژوهشی شاهد تأسیس صفوف پژوهشی از قبیل مؤسسات، مراکز، پژوهشکده‌ها، پژوهشگاه‌ها و شهرک‌های پژوهشی نیز خواهیم بود. البته برخی از مراکز و پژوهشکده‌ها هم‌اینک در برخی از استان‌ها ایجاد شده که معاونت پژوهش درصدد توسعه آن می‌باشد.

این اقدامات مبنایی نوید بکارگیری بهینه از توانمندی پژوهشی خواهران و برادران در پاسخ‌گویی به مسائل حکومتی و عصری را دارد. در همین راستا ناگفته نماند حمایت از آثار علمی ـ پژوهشی خواهران نیز در دستور کار قرار گرفته و علاوه بر فرآوری پایان‌نامه‌ها و تحقیقات پایانی فاخر، به تولید 114 اثر قرآنی اقدام شده که تاکنون حدود 80 جلد آن به چاپ رسیده و بقیه مجلدات نیز در مسیر چاپ قرار دارند. شاهد حضور فعال قرآن‌پژوهان خواهر در نمایشگاه‌های قرآنی و نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب بوده‌ایم. در همین راستا پس از برگزاری همایش پژوهش‌گران برتر کلامی که با برنامه‌ریزی و شکوه خاصی در حوزه‌های خواهران برگزار شد، هم‌اکنون 50 طرح کلامی پس از هم‌اندیشی پژوهش‌گران برتر کلامی در دستور نگارش آنان قرار گرفته است. ناگفته نماند که توسعه منابع مکتوب و دیجیتالی و حضور فعال پژوهش‌گران خواهر در سایت پویش معاونت و شبکه کوثر نت هم نوید افق‌های روشن پژوهشی را دارد.

ناگفته نماند که به منظور ایجاد انگیزش و نشاط پژوهشی و ایجاد رقابت سالم و تشویق نوقلمان در حوزه برادران و خواهران اهمیت خاصی به جشنواره علامه حلی(ره) داده می‌شود و هر ساله نگاه ویژه‌ای به موضوعات نوپدید صورت می‌گیرد که امسال سبک زندگی اسلامی و بررسی آسیب‌های اجتماعی و… از این دسته از موضوعات مورد نیاز است.

از سوی دیگر باید یادآور شد که در پرتو تدابیر ارزشمند و نوآورانه معاون محترم و ارزشی پژوهش، جناب حجت‌الاسلام والمسلمین میرمعزی، ضمن پاس‌داشت زحمات حجت‌الاسلام والمسلمین عماد و سایر مدیران معزز، هم‌اینک شاهد شکوفایی و رونق پژوهش در زمینه ترویج پژوهش، تمشیت امور و مراکز پژوهشی، مطالعات و برنامه‌ریزی پژوهشی، نشریات و انجمن‌های علمی و کرسی‌های آزاد اندیشی و رونق جشنواره‌ها و برقراری ارتباط وثیق‌تر بین صفوف و ستاد هستیم.

در این زمینه برپایی پنجمین نمایشگاه پژوهشی دستاوردهای مراکز حوزوی که با مدیریت مراکز و امور پژوهشی معاونت برگزار شد و همچنین برگزاری نمایشگاه گفتمان علمی انقلاب اسلامی که با همت والای دبیرخانه انجمن‌های علمی شکل گرفت هم قابل‌تقدیر است. البته گفتنی است که همایش کتاب سال حوزه هم جایگاه رفیعی در برنامه‌های معاونت پژوهش دارد و هر سال از نظر کمی و کیفی روند رو به رشدی دارد و امسال به مناسبت پاس‌داشت چله انقلاب، آثار نوپدید انقلاب اسلامی مورد نظر بوده چنانچه در سال‌های اخیر رویکرد به مقالات و پایان‌نامه‌های سطح 4 را در دستور بررسی قرار داده است.

تهیه زیرساخت‌های نرم‌افزاری و تهیه نظام جامع و چشم‌انداز پژوهشی، اساسنامه‌ها، آیین‌نامه تکالیف پژوهشی برای پژوهش‌آموزان و پژوهش‌یاران و پژوهش‌گران و اجرای برخی از آنها و توسعه و سریان پژوهش به دروس خارج و احیای سنت تقریرنویسی و تصحیح و تعلیق و…. از نقاط مثبت و رویکرد زیربنایی و ارزشمند آن است.

وجود صفوف فراوان پژوهشی اعم از پژوهشگاه‌ها، پژوهشکده‌ها، مؤسسات و مراکز پژوهشی در قم و برخی از استان‌ها و همچنین اعطای بیش از 150 مجوز نشریه علمی ـ پژوهشی و علمی ـ ترویجی و نظارت و ارزیابی مداوم بر نشریات علمی ـ پژوهشی و علمی ـ ترویجی از طریق کمیسیون نشریات علمی حوزوی و شورای اعطای مجوزها، برنامه‌ریزی و برگزاری کرسی‌های آزاد اندیشی و نشست‌های علمی، همچنین ساماندهی منابع کتابخانه ای و استقرار ونهادینه سازی سیستم تحت وب فراکاوش در غالب مدارس، برگزاری هدفمند هفته کتاب که امسال مزین به پیام مدیر دانشمند و ارزشی حوزه‌های علمیه برادران بوده و از همه مهم‌تر، انجام نیازشناسی پژوهشی که در 14 موضوع مورد نظر قرار گرفته و در 9 موضوع از آنها نیازشناسی نهایی شده و هم‌اکنون این آثار به جامه طبع در آمده و فرادید پژوهش‌گران از طلاب و اساتید و طلاب در آستانه پایان‌نامه‌نویسی قرار گرفته تا با انتخاب موضوعات مورد نیاز و برقراری ارتباط دو سویه با مرکز و نهادها و دانش‌بنیان کردن اندوخته‌های علم دینی، پاسخ‌گوی نیازهای پژوهشی مراکز و نهادها و نظام مقدس اسلامی باشند.

ناگفته نماند با ضرورت نگاه به درون حوزه‌ها، به تدریج باید بخشی از پژوهش‌ها به سمت‌وسوی آسیب‌های پژوهشی در منابع شش‌گانه علمی، مالی، سخت‌افزاری، نرم‌افزاری، کالبدی و انسانی در عرصه درون‌حوزوی معطوف شود تا با شناسایی آسیب‌های درون‌حوزوی درصدد اصلاح و برون‌رفت از این موانع و عوامل بازدارنده برآیند.

از منظری دیگر به اختصار می‌توان گفت فارغ از زیرسازها، نظامات و تهیه اساسنامه‌ها، آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌ها و چشم‌اندازها که در جای خود به وسیله معاون محترم پژوهش و مدیران مرتبط به طور مستوفی به آن پرداخته شده، پژوهش برادران با تشکیل گروه‌های علمی در سطوح عالی 3 و 4 و کانون‌های پژوهشی در سطوح 1 و 2 در پی تحکیم و تثبیت تشکل‌ها و پژوهش‌های گروهی برآمده و می‌رود تا مقدمات و تمهیدات لازم را برای نهادینه‌سازی واحدهای پژوهشی در سراسر کشور با استفاده از ذخایر ارجمند دانش‌آموختگان، اساتید و طلاب جوان که دوران کارورزی خود را در این تشکل‌ها آموخته‌اند فراهم آورد تا تولیدگران علم و دانش دینی، پاسخ‌گویان مطالبات، مقتضیات و نیازهای استانی و محلی باشند.

معاونت پژوهش در این راستا با همکاری مرکز امور طلاب و دانش‌آموختگان به تشکیل پژوهشکده‌ها و مراکز مشترک پژوهشی با مراکز و نهادهای استانی می‌اندیشد. همان‌طور که در همین راستا نگاه خاص به ایجاد این مراکز بصورت مشارکتی با مساعدت اساتید و طلاب پژوهش‌گر حوزوی و یا دانشگاهی دارد و در این راه خیرین پژوهشی را نیز دعوت به حمایت و پشتیبانی برای تأسیس مراکز پژوهشی و تولید آثار ماندگار و باقیات‌الصالحات و سرمایه‌گذاری ماندگار می‌نماید تا در پرتو مساعدت، حمایت و هم‌افزایی خیرین و نذورات پژوهشی شاهد توسعه این واحدها در استان‌ها و کلان‌شهرها و حتی شهرستان‌های سراسر کشور باشد.

ناگفته نماند امسال حوزه برادران به منظور تصمیم‌سازی و راهبری و ایجاد وحدت رویه در امر پژوهش اقدام به تشکیل شوراهای علمی ـ پژوهشی در استان‌ها هم نموده تا با استفاده از ظرفیت پژوهشی شخصیت‌های درون و برون حوزوی در پی ایجاد وحدت رویه و جریان‌سازی پژوهشی در استان‌ها و مدارس سراسر کشور باشد. در این میان رویکرد معاونت به تشکیل کمیته‌های آزاد اندیشی و انجمن‌های علمی در استان‌ها نیز ستودنی است که سرآغاز رشد و بالندگی پژوهشی و حرکت پر شتاب حوزه‌ها به سمت جریان‌سازی پژوهشی و دست‌یابی به نظام آموزشِ پژوهش‌محورِ تربیت‌مدار است.

در مجموع امیدواریم که با رویکرد جدید چه در حوزه‌های خواهران و چه برادران با تقویت زیرساخت‌های مورد نیاز پژوهشی به‌زودی شاهد تولید آثار فاخر در قالب کتاب‌ها، مقالات، پایان‌نامه‌ها و تحقیقات پایانی و برگزاری کرسی‌های آزاد آندیشی و نشست‌های هدف‌مند علمی در پاسخ‌گویی به نیازهای دستگاه قضایی، آموزش و پرورش، آموزش عالی، اوقاف، صداوسیما، دفتر و سازمان تبلیغات، بسیج، سپاه، امداد و بهزیستی، دانشگاه فرهنگیان و جهاد کشاورزی و سایر نهاد‌ها و وزارت‌خانه‌ها باشیم.

باعث خوشحالی و مایه مسرت است که هم‌اکنون حوزه‌های علمیه برادران و خواهران با چند ده نهاد و مؤسسه تفاهم‌نامه همکاری مشترک در عرصه‌های آموزشی، پژوهشی، فرهنگی و… منعقد نموده و تلاش دارند تا ظرفیت‌های علمی، پژوهشی، فرهنگی، تبلیفی و تهذیبی خود را در اختیار آنان قرار دهند و اقدام به انجام پروژه‌های پیشنهادی، مشارکتی و… نماید.

11-در خاتمه اگر مطلبی دارید جهت استفاده طلاب بیان فرمایید؟

افرادی چون ما که در ستاد انجام وظیفه و خدمت‌گزاری می‌کنیم باید در پرتو تفکر سیستمی و رصد فعالیت‌های پژوهشی صفوف که باید به طور مستمر و مداوم تا اعماق مدارس ردیابی شود شاهد بوجود آمدن یک جریان هدفمند پژوهشی در حوزه‌های علمیه اعم از خواهران و برادران با تدوین نظام جامع پژوهش، نیازسنجی موضوعی، استانداردسازی پژوهش‌ها، ایجاد تشکل‌ها، رویکرد جدی به مهارت‌ورزی اساتید و طلاب، مهندسی موضوعات و تحقیقات و بهره‌گیری بهینه از منابع شش‌گانه در راستای ارتقای کمی و کیفی پژوهش باشیم. هرچند گام‌های اساسی در راستای تهیه، استقرار و توسعه زیرساخت‌های پژوهشی فراهم آمده است اما اجرای آنها در میدان عمل و تنسیق و بازسازی آنها از اهمیت و ضرورت لازم برخوردار است.

در پایان شایان ذکر است که ایجاد و نهادینه‌سازی این فرهنگ جز با اهتمام و حضور فعال سیاست‌گذاران، برنامه‌ریزان، اساتید و طلاب جوان میسور نبوده و نیست. از این‌رو بر خود فرض می‌دانم به صورت ویژه از مسئولیت‌پذیری طلاب جوان در عرصه پژوهش و پاسخ‌گویی به مسائل نوپدید سپاس‌گزاری نموده و امید وافر داشته باشم که بیش از پیش شاهد تولید آثار فاخر به عنوان میراث مکتوب مکتب اهل‌بیت(ع) از سوی این عزیزان در جشنواره‌ها، پایان‌نامه‌ها و سایر قالب‌های پژوهشی باشیم. ان‌شاءالله