حوزه/ مسئول دبیرخانه انجمن های علمی حوزه در تشریح فعالیت های پژوهشی این نهادهای علمی گفت: هرساله یک ارزیابی از انجمن ها داریم. انجمن های علمی در رتبه بندی خاصی معرفی می شوند. اینکار تقریبا ده تا پانزده سال صورت می گیرد. سال گذشته به عنوان مثال انجمن کلام رتبه اول را به دست آورد. در همین زمینه این انجمن به جشنواره فارابی معرفی شد.
به گزارش خبرگزاری حوزه، انجمن‌های علمی حوزه یکی از معیارهای مهم تولید علم و پژوهش و یکی از مهمترین کانون های علمی حوزه است که با حضور صدها عالم فرهیخته در علوم و رشته های مختلف مهمترین تابلوی خروجی و یافته های علمی حوزه را به جامعه دانشی ایران و جهان نشان می دهد.
قطعا اگر قرار باشد که حوزه ما خود را به عنوان یک کانون علمی در دنیا ارایه کند، این انجمن های علمی حوزه هستند که می توانند در کنار پژوهشگاه ها و مراکز پژوهشی که با حضور همین افراد شکل گرفته اند خودنمایی کنند.
پس از فعالیت هایی که در هفته پژوهش صورت گرفت به سراغ حجت الاسلام والمسلمین عبد الرسول هاجری مسئول دبیرخانه انجمن های علمی حوزه رفتیم تا با وی از فعالیت های پژوهشی و علمی این انجمن ها سراغی بگیریم.
وی در ابتدای گفت‌وگو با خبرگزاری حوزه، با تقدیر از رسانه حوزه در زمینه مشارکت در طرح های علمی انجمن های علمی حوزه بیان کرد: مجموعه خبری حوزه از مجموعه های پرکار وجهادی حوزه های علمیه است.
وی افزود: در عرصه پژوهش انجمن های علمی حوزه، گاهی فعالیت های تالیفی و تدوینی داریم و برخی اوقات فعالیت های ترویجی صورت می گیرد که برون‌داد نتایج کارهای پژوهشی و به نوعی عرضه فعالیت های پژوهشی است.
حجت الاسلام والمسلمین هاجری اظهارکرد: عمده فعالیت های پژوهشی انجمن در چارچوب فصلنامه های علمی پژوهشی صورت می گیرد. در حال حاضر حدود ۸ فصلنامه علمی پژوهشی در انجمن فقه، اصول، کلام و جامعه شناسی فعال است و اخیرا مصوب شده است که همه انجمن ها با کمک حوزه یک فصلنامه علمی پژوهشی را منتشر کنند. زیرا این جایگاه، جایگاه ارزشمندی است وباعث شده که مدیریت حوزه در این عرصه گام بردارد.
مسئول دبیرخانه انجمن‌های علمی حوزه‌های علمیه کشور گفت: اصلی ترین کار انجمن ها، تهیه و آماده سازی و انتشار فصلنامه ها است. رویکرد جدید در این عرصه، شکل گیری فصلنامه های مشترک است که انجمن ها با مراکز علمی تحت عناوین مشترک، فصلنامه های مشترک ایجاد می کنند. مثلا انجمن علمی علوم سیاسی دارای یک فصلنامه تخصصی به نام سیاست متعالیه است ولی دو فصلنامه دیگرهم دارد که یکی از آنها را با دانشگاه آیت الله بروجردی لرستان و یک مرکز دانشگاهی دیگر منتشر می کنند.
وی تصریح کرد: در عرصه فعالیت های پژوهشی، اصلی ترین کار انجمن ما فصلنامه ها هستند که اخیر فصلنامه های جدیدی ایجاد شده است. تقریبا پنج انجمن دیگر نیز فعالیت های دریافت مجور برای آغاز فرایند مجوز گیری فصلنامه را شروع کرده اند.
تاکنون حتی یک روز نیز در دبیرخانه بدون برگزاری یک نشست علمی نگذشته است
این استاد حوزه و دانشگاه افزود: در زمینه خروجی گیری بهتر از پژوهش، فعالیت هایی چون نشست های علمی کارگاه های تخصصی و… انجام می شود. به شکلی که تاکنون حتی یک روز نیز در دبیرخانه بدون برگزاری یک نشست علمی نگذشته است. برگزاری سلسله نشست ها، همایش ها و کارگاه ها نقش مهمی در توسعه فعالیت های علمی این مجموعه است.
حجت الاسلام والمسلمین هاجری اظهارکرد: نشست های تخصصی که با حضور اساتید برگزار می شود در قالب کرسی های نقد و کرسی های علمی ترویجی و آزاد اندیشی برگزار می شود که به یک معنا نتایج مطالعات انجام شده است که به جامعه علمی مخاطب عرضه می شود. درسال اخیر تا کنون ۱۰۰ نشست در قالب های مختلف توسط انجمنها برگزار شده است. آخرین نشست های انجمن ها، سلسله نشست های علمی تخصصی بررسی تحولات اخیر است.
در ۱۴ نشست علمی حوادث اخیر در کشور بررسی شد
مسئول دبیرخانه انجمن‌های علمی حوزه‌های علمیه کشور گفت: این نشست ها از آبان شروع شده و ادامه هم دارد. همه انجمن ها در قالب نشست های علمی حوادث اخیر در کشور را در چارچوب خاستگاه، علل و راهکارها بررسی کردند. تا کنون ۱۴ نشست علمی با حضور ۵۰ تن از اساتید حوزه و دانشگاه در قالب رشته ای این نشست ها را برگزار کردند.
وی تصریح کرد: به عنوان مثال انجمن های علمی سیاست و جامعه شناسی و روانشناسی و مدیریت و جامعه شناسی این نشست ها را در چارچوب تخصص شان برگزار کردند. در عرض ۱۰ روز این نشست ها پیاده شد و کارها در حال تحویل ارجاع به نویسندگان است و پس از بررسی و تصحیح، فصل اول این تهیه می شود.
وی افزود: نشست بعدی که در حال برگزاری است، نشست های بین رشته ای است که نمایندگان تمام رشته های تخصصی سیاسی و حقوقی و اجتماعی و مدیریتی و روانشناسی و… مسایل تحولات اخیر را بررسی می کنند. در اینجا گفتگوی رشته های مختلف شکل می گیرد. بررسی رشته ای و بینا رشته ای در این زمینه باعث می شود که نتایج مطالعات میدانی وپیمایشی و تالیفی کتابخانه ای اساتید است که در این قالب ارایه می شود.
حجت الاسلام والمسلمین هاجری اظهارکرد: در تلاش هستیم که تا دهه اول آخر دی بتوانیم ویژه نامه تخصصی با همکاری مرکز رسانه حوزه پیرامون بررسی رشته ای و بینارشته ای حوادث اخیر، علل،خاستگاه ها و راهکارها ارایه دهیم. اساتید حقوق و فقه و جزای حوزه و دانشگاه در روزهای اخیر اقدام به برگزاری جلساتی پیرامون مسئله حکم محارب می پردازند.
مسئول دبیرخانه انجمن‌های علمی حوزه‌های علمیه گفت: یکی از فعالیت های انجمن ها، فعالیت های علمی ترویجی برای انتقال و اطلاع رسانی نتایج تحقیقات در قالب نشست ها و کارگاههای تخصصی است. از جمله این کارگاهها می توان به کارگاه سبک زندگی، روانشناسی و مدیریت اسلامی اشاره کرد. در کنار این کارگاه ها، کرسی های آزاد اندیشی نیز برگزار می شود. با همکاری شورای عالی انقلاب فرهنگی، مرکز کرسی ها، دبیرخانه انجمن علمی حوزه کمیته بین دستگاهی است یعنی اگر کرسی در اینجا تصویب شود، اعطای کرسی علمی ترویجی گفته می شود که تقریبادر این زمینه تا پایان سال برای ۵۰ کرسی برنامه ریزی کردیم که تا کنون حدود بیست و پنج کرسی برگزار شده است. این کرسی ها با همکاری مرکز کرسی های شورای عالی انقلاب فرهنگی برگزار می شود.
وی تصریح کرد: هرساله یک ارزیابی از انجمن ها داریم. انجمن های علمی در رتبه بندی خاصی معرفی می شوند. اینکار تقریبا ده تا پانزده سال صورت می گیرد. سال گذشته به عنوان مثال انجمن کلام رتبه اول را به دست آورد. در همین زمینه این انجمن به جشنواره فارابی معرفی شد. برای اولین باربود که در جشنواره فارابی انجمن علمی حوزوی مورد تقدیر قرار گرفت. مقرر شد که از این به بعد انجمن های اول تا سوم حوزه در این جشنواره تقدیر شود.
مسئول دبیرخانه انجمن‌های علمی حوزه‌های علمیه افزود: در حال حاضر یک طرح مشترکی بین انجمن ها و معاونت پژوهش با عنوان «مساله شناسی و نیازشناسی رشته های مختلف» دارند که مثلا در رشته حقوق، چه مسایل دینی داریم؟ در زمینه جامعه شناسی و اقتصاد وسیاست چه مسایلی داریم؟ این آثار، حدودا ۱۰ جلد مساله شناسی تدوین و منتشر شده و روی سایت معاونت قرار دارد. این مسایل برای طلابی که می خواهند پایان نامه و رساله سطح ۴ بنویسند مورد استفاده قرار می گیرند. امسال نیز از ما خواسته شده است که ۲۰ مورد از فعالیت های نیاز سنجی را در امورات دیگر انجام دهیم. کارهای مطالعاتی که در قالب کتاب منتشر می شود.
وی اظهارکرد: یکی دیگر از کارهایی که برای اولین بار از ما خواسته اند و کار نیز شروع شده است تدوین اثری با عنوان سیر مطالعات علوم اسلامی است که از ما خواسته شده است که برای ۲۲ انجمن، سیر مطالعاتی بنویسیم که برای مخاطب زیر لیسانس، لیسانس تا فوق و دکترا سطح بندی صورت گیرد و منابع پیشنهادی نیز به آنها ارایه شود. این مساله با تاکید آیت الله اعرافی در دستور کار معاونت قرار گرفت و از برنامه های مصوب معاونت است که مقرر شده است که توسط انجمن های علمی حوزه انجام شود. برای امسال نیز با همکاری معاونت این سیر مطالعاتی علوم اسلامی را شروع کردیم.
مسئول دبیرخانه انجمن‌های علمی حوزه‌های علمیه کشور گفت: تا کنون بیست و دو انجمن ثبت شده اند. در همین زمینه دو انجمن نیز در نوبت تصویب قرار دارند. انجمن های مختلف حوزه مشخص هستند. سه انجمن نیز اخیر مصوب شده اند. انجمن هایی که در سال جاری مصوب شدند، شامل انجمن مطالعات زن و خانواده، امامت و رسانه و فضای مجازی هستند.
وی تصریح کرد: انجمن های اولیه در این دبیرخانه شامل انجمن های رشته هایی بود و هرچه به پیش می رویم به انجمن های بین رشته ای و جزیی تر وارد می شویم. مثلا انجمن مهدویت و امامت در کلام هم وجود داشت، ولی به یک موضوع مستقل مبدل شد. در اینجا انجمن های بینارشته ای شکل گرفته اند. مثلا در رشته فیزیک و مکانیک زیر رشته های بسیاری دارند و امروز دنیا نیز به این سمت حرکت کرده است.
حجت الاسلام والمسلمین هاجری افزود: دو انجمن در مسیر تصویب شامل انجمن فلسفه و تمدن پژوهی هستند که با این دو انجمن به ۲۴ انجمن می رسیم.
چرا پژوهش های ما کارگر نمی شوند؟
وی اظهارکرد: مطالعاتی که بر اساس شناخت نیاز صورت می گیرد به دو گونه است. نخست،مطالعاتی است که بر اساس نیازشناسی کارشناس و صاحب نظر صورت می گیرد. مثلا طرف مقابل استاد است و رشته ای را تدریس می کند و به آن رشته آشنا است، بر اساس مسایلی که در جامعه مطرح است به نتیجه ای می رسید که این مساله خاص مورد نیاز است. وقتی این شخص می نویسد، به خود و موسسه اعلام می کند که مطالعات بر اساس نیازشناسی است. یعنی محقق استدلالی بر اساس یک نیاز مطرح می کند و پس از تایید شورای علمی، فعالیت صورت گرفته است و به همین دلیل مراکز علمی و پژوهشی بیان می کنند که مطالعات ما بر اساس نیاز جامعه است.
مسئول دبیرخانه انجمن‌های علمی حوزه گفت: مطالعه دیگر بر اساس اعلام و سفارش بیرونی و کارفرایی است. مثلا کارفرما سوالات خود را به یک مرکز پژوهشی ارایه می کند و سپس محققان حوزوی و نهادحوزوی در پاسخ به آن سوال و مساله کار تحقیقاتی انجام می دهد. اگر از کسی که در مدیریت اجرایی جامعه ما است سوال کنید که نیاز سنجی در حوزه فعالیت های پژوهشی صورت می گیرد، می گوید خیر، چرا چون به نیازهای ما پاسخ داده نشده است. حال اگر از مراکز علمی پژوهشی حوزوی سوال شود که آیا پژوهش های شما بر اساس نیاز است جواب مثبت می دهد.
وی تصریح کرد: در حقیقت این کار مثل دو چرخ دهنده در حال گردش است که در کنار هم هستند ولی هم دیگر را درگیر نمی کنند. مثلا یک دستگاه اجرایی نیازهای خود را به شکل کاملا نظام مند ارایه نمی دهد. هر دو در حال کار هستند و کارهای پژوهشی حوزوی هم در حال شکل گرفتن هستند ولی متاسفانه حلقه واسطه ای که بتواند این چرخ های در حال گردش را درگیر کند نداریم.
وی افزود: این حلقه واسطه باید بین این دو سیستم چرخه قرار بگیرد تا نیاز را از حوزه صف بگیرد و به حوزه ستاد ارایه دهد و ستاد نیز کار مطالعاتی را ارایه دهد و نتایج را ارایه دهد.
چرخه پژوهش های ما به صنعت متصل نیست
حجت الاسلام والمسلمین هاجری اظهارکرد: وقتی در هفته پژوهشی که گذشت سخنان بسیاری را مثل هرسال از مسئولان این حوزه شنیدیم که چرخه پژوهش های ما به صنعت متصل نیست و صنعت نیز می گوید که دانشگاه برای ما کار نمی کند. مکانیزم و فرایندی وجود ندارد که نیاز از حوزه صف به دانشگاه برسد و در دستور کار گروه قرار بگیرد و گروه نیز بر این اساس پایان نامه بنویسد. در نتیجه دانشگاه و وزارت علوم برای کار تحقیقاتی دانشجو هزینه می کند و هیچ گاه نیز استفاده نمی شود و نهادهای اجرایی نیز همگی دارای ادارات پژوهشی هستند و نیازهای خود را به آنها واگذار می کنند.
مسئول دبیرخانه انجمن‌های علمی حوزه‌های علمیه کشور گفت: ممکن است که بگوییم که در دانشگاه تلاش بیشتری برای اتصال به صنعت و جامعه صورت گرفته است، ولی در حقیقت باید کل نیازهای ما در حوزه علمی، فرهنگی، سیاسی، فنی و…. باید با یک مکانیزمی به مراکز علمی عرضه شود و پایان نامه ها و رساله ها جز در آن موضوعات نوشته نشود که در حال حاضر چنین نیست. متاسفانه کار چنین است که آنچه نیاز داریم انجام نمی شود و آنچه انجام می شود به درد ما نمی خورد.
وی تصریح کرد: نظام علم و عمل ما، فرایندی منطقی و هدفمند را طی نمی کند و هر کسی برای خودش کار می کند.
این استاد حوزه و دانشگاه افزود: یکی از دلایلی که ارتباط عمیق بین حوزه و دانشگاه شکل نمی گیرد آن است که ما دارای یک فرهنگ عملگرایی هستیم. یعنی برای تشویق یک مدیر عنوان می شود که فلان مدیر چقدر فعالیت کمیتی اثرگذاری داشته است. یعنی چه میزان پل و کتابخانه ساخته است و یا چه میزان چاپ و انتشار داشته است. جالب اینکه پژوهش مانع عملگرایی و سرعت است. اگر کسی بخواهد بر اساس پژوهش کاری انجام دهد چند سال طول می کشد که کارهای خود را به سامان برساند. وقتی این فرایند هم طی شود قطعا آن مدیر تغییر می کند.
حجت الاسلام والمسلمین هاجری اظهارکرد: وقتی زمان مدیریت ها در ایران این همه پایین است و به دو و یا سه سال نمی رسد مدیران مجبور هستند برای دفاع از خودش و برای اینکه اثبات کنند که مدیر هستند، کارهای عملی باید انجام دهند. اگر مدیریت ها بر اساس آمدن وزرا جابجا نمی شد این چنین نمی شد. یک مدیر بزرگ صنعتی هم برای کارهایش نیازمند چند سال است تا اول پژوهش کند و سپس به کارهایش عمل کند.
مسئول دبیرخانه انجمن‌های علمی حوزه گفت: در حقیقت، به دلیل اینکه بیشتر مدیریت ها کوتاه است به ناچار، عملگرا می شوند و به همین دلیل طرح ها پیوست پژوهشی ندارد. در حالی که هر کار و طرح بزرگ و کلان و خرد باید پیوست پژوهشی داشته باشد که چند استاد آن رشته، آن را امضا کرده باشند، ولی تاکنون چنین چیزی نداشته ایم.
وی تصریح کرد: امروزه مجلس و وزارتخانه های ما دارای مرکز پژوهشی هستند و بودجه های پژوهشی ما نیز به این مراکز تعلق می گیرد. از دیگر سوی پژوهشگاه ها نیز دارای بودجه خاص هستند. در اینجا دو نوع هزینه صرف دو نوع پژوهشگاه می شود. در اینجا یا باید آن پژوهشگاه ها تعطیل شوند یا پژوهشگاه های دستگاه های اجرایی را موظف کنند که پروژه های تخصصی خود را به این مراکز پژوهشی فعال و رسمی در کشور واگذار کنند. بودجه های پژوهشی باید به این مراکز اعطا شوند.
