در آستانه فرارسیدن فاطمیه دوم، حجت الاسلام والمسلمین سید حسین اسحاقی مؤلف نخستین فرهنگنامه موضوعی الفبایی فاطمی، توضیحاتی را در مورد این محصول فرهنگی ارائه نمودند که می‌توانید مطالعه فرمایید:
حجت الاسلام والمسلمین سید حسین اسحاقی قائم مقاوم معاون پژوهش در امور استان‌ها
*****
به نام خداوند بخشنده مهربان
به مخاطبان معزز عارضم که اینک بر آستان معارف هدیۀ عاشقانۀ خدا به عالم هستی، صِدِّیقۀ کبری، گام نهاده‌اید؛
وضو بسازید، نعلین بیرون آرید که به طُورصداقت و سینای سعادت و حریم فاطمی باریافته‌اید؛
خدای را شاکر باشید که توفیق حضور یافته‌اید؛
اهداف کلان این نوشتار را می‌تواندر محورهای زیر جستجو کرد:
1. تعمیق و ارتقای سطح بینش و نگرش مخاطبان نسبت به بانوی نمونۀ اسلام؛
2. تهیۀ منبع و دستمایه‌ای غنی و جامع از سیره و سخن آن حضرت برای بهره‌مندی پژوهشگران، مبلغان، مدرسان، معلمان و مخاطبان دیگربویژه بانوان؛
3. استقرای حداکثری و بهرهگیری بهینه از منابع فریقَین و میراث مکتوب علما و پژوهندگان فاطمی؛
4. معرفی و تبیین جامع ابعاد شخصیتی حضرت زهراسلام‌الله‌علیها به منظور الگوسازی در سطح ملی و فرا ملی؛ و الگودهی از گفتار و رفتار حضرت زهراسلام‌الله‌علیها با رساندن پیامها و آموزه‌های رفتاری ایشان؛
5. دستیابی به نخستین فرهنگنامۀ موضوعی ــ الفبایی درباره ی حضرت زهراسلام‌الله‌علیها؛
6. تهیه ی مواد لازم برای تولید متون درسی با گرایش فاطمه‌شناسی؛
7. فراهم‌سازی محتوای لازم برای تبلیغ مکتوب، خطابی، هنری، مجازی به منظور آگاهی بخشی و تعمیق سبک زندگی فاطمی در سطح ملی و فراملی.
برای دستیابی به اهداف فوق، تهیه و تولید این فرهنگنامه در دستور کار قرار گرفت تا آموزه‌های فاطمی را با مستندجویی و روان‌سازی در اختیار فرهنگ عمومی در سطح و گسترۀ ملی و فراملی قرار دهد.
ضرورت تهیه ی فرهنگنامه الفبایی موضوعی فاطمی«سلام الله علیها
پیرامون شخصیت حضرت فاطمه «سلام الله علیها» با رویکردهای گوناگون، کتابها و مقالاتی نوشته شده اما همه آنها تنها گویای قطرهای از اقیانوس بیکران فضیلتهای ایشان است. حضرت زهرا «سلام الله علیها» همچنان که «مخفیه القبر» اند، «مجهولهالقدر» هم هستند و هنوز هم بسیاری از زوایا و ظرفیت های شخصیتی و وجودی ایشان ناشناخته مانده است.
بحمدلله برای معرفت‌افزایی جامعه هدف، نسبت به معارف و سبک زندگی فاطمی، پس از تهیه آثاری مانند: آوای ریحان تقویم سالیانه ، یاس بصیر (شخصیت شناسی سیاسی حضرت زهرا «سلام الله علیها»)، سبک زندگی فاطمی در دو جلد، دررالکلام فاطمی (شرح روایات فاطمی در پنج جلد) احساس کردیم باید مجموعه ای جامع تر از معارف متعالی و گسترده فاطمی فراهم آید که براساس آن امکان تحقیق، تدریس، تبلیغ و سایر فعالیتها میسور گردد؛ لذا این مهم را در قالب فرهنگنامه جامع دنبال نمودیم.
ناگفته نماند که خلأ این نیاز، در بین آثار فاطمی به شدت محسوس بود لذا برای پاسخگویی به این نیاز، فرهنگنامه معارف فاطمی را از دو بعد موضوعی و الفبایی برای محققین، مبلغین، مدرسین، معلمین و مخاطبین و آحاد جامعه اسلامی، بویژه بانوان به صورت کاربردی فراهم نمودیم. این منبع غنی با بررسی ۱۵۰۰منبع از منابع فریقین (تشیع وتسنن) تهیه شده و این امر گویای تتبع قابل قبول در این عرصه و تجمیع مطالب برای وصول به فرهنگنامه جامع فاطمی «سلام الله علیها» است. بدینصورت بهره گیران از پیجویی در گوهرها و منابع تابناک فاطمی در بین هزاران منبع بینیاز شده و میتوانند اکثر نیازهای خود را در یک مجموعهی همراستا و موضوعی احصا نمایند.
ویژگی ها و امتیازات برجسته ای فرهنگنامه
این فرهنگنامه امتیازات فراوانی دارد، از آن جمله:
اولا: به صورت موضوعی و الفبایی پایهریزی شده و در کنار آن با بازنگری جدی تمام موضوعات و دسته بندی آنها، به صورت الفبایی در آمده تا در سخنرانی ها و تحقیقات موضوعی، کارکرد آسان و مناسب را داشته باشد.
ثانیا: تمام ابعاد زندگی حضرت فاطمه «سلام الله علیها» را در دو بخش: ۱– منظومه زندگی و رفتار فاطمی ۲- مجموعه گفتار و سخنان، بررسی نموده و به برجسته ترین نکات در زندگی بانوی بانوان توجه شده تا جامعیت فرهنگنامه مورد خدشه قرار نگیرد.
ثالثا: تلاش شده به اصل مطلب در حیطه فاطمی پرداخته شود. از توضیح و تحلیل پیرامون مداخل پرهیز شده است و تفصیل این مسئله به خوانندگان و بهرهگیران فهیم سپرده شده تا از افزایش مجلدات پیشگیری شود.
رابعا: فرهنگنامه دارای نمایه های مختلف مانند آیات، روایات، اماکن، اشعار، ابزار و وسایل، منابع و… است که هر یک از نمایهها استفاده کاربردی دارد و سرعت و دقت در بهرهبرداری را افزایش میدهد.
خامسا: از پرداختن به مسائل حاشیهای پرهیز نموده و بدون پیشداوری، تحقیر و یا توهین و با حفظ وحدت و در عین حال پاسداری از اصول و مبانی فرهنگ تشیع، تنها به ذکر وقایع تاریخی که نشانگر تقابل دو تفکر ولایت انتصابی و انتخابی است؛ پرداخته و هرگونه داوری، تجزیه و تحلیل و حقیقت یابی را به خوانندگان ارجمند وانهاده است.
سادسا: در تهیه این فرهنگ نامه از خِرَد و آثار جمعی بهرهگیری شده و با نظارت و اشراف ارزیاب علمی، جنابان حجج اسلام جواد اسماعیلنیا ، رمضان محمدی، علی باقر شیخانی و مساعدت گروه تحقیق با مقابله علمی و کنترل منابع و ویراستاری عالمانه و ادیبانه جناب آقای محمد صالحنیا و آقای مرتضی کرامتی به قوت و وزانت کار افزوده شده است و در بخش تایپ، نمایه زنی و اصلاحات نیز سرکار خانم فرحناک تلاش قابل تقدیری را به کار بسته اند والبته نقش ارزنده جناب حجه الاسلام والمسلمین جمشیدی مدیر وقت حوزه های علمیه خواهران وهمچنین مدیر کنونی جناب حجه الاسلام والمسلمین بهجت پور و آقایان اصغر عبداللهی و شایان فر مسئولان محترم نشر هاجر بسیار تاثیر گذار بوده است.
نقش فرهنگنامه درنهادینه سازی فرهنگ فاطمی
در شرایطی که سردمداران فرهنگهای بیگانه از هر سو در صدد معرفی الگوهای غیر واقعی و تفکر انحرافی با استفاده از ترفند های گوناگون هستند، شخصیت شناسی حضرت فاطمه «سلام الله علیها» و الگوگیری از سیره رفتاری و گفتاری ایشان از ضروریات انکارناپذیر است. فاطمه زهرا «سلام الله علیها»، الگوی عالمیان اعم از زن و مرد است و جای جای زندگی سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، خانوادگی، علمی، اخلاقی، تربیتی، اقتصادی و عبادی ایشان درس آموز است. نسخه های رفتاری و گفتاری وسبک زندگی فاطمی «سلام الله علیها» بهترین الگو برای پرورش انسا نها و تکامل آنهاست؛ شخصیتی که نه تنها مسلمانان؛ بلکه تمام انسان های آزادیخواه و تعالی طلب، جویای آموزه های ناب ایشان هستند.
آشنایی با ویژگی‌ها و سرفصل‌های فرهنگنامۀ فاطمی (علمی ــ ترویجی):
1) فرهنگنامۀ فاطمی در طی هفت سال به واكاوی در زندگی و شخصیت تراز اسلام در میدان، عقیده، اندیشه، عرفان، اخلاق، سیاست، رفتار و گفتاردر عرصه های مختلف زندگی پرداخته است و بیش از هزار سیره و سخن را با استفاده از كُتب مرجع و تحقیقی فریقین (منابع و مآخذ تفکیکی) به صورت موضوعی ــ الفبایی و در بخش دوم نیز در طی 21 فصل مباحث مربوط به فرهنگ و معارف ناب فاطمی را فرادید مخاطبان برای استفاده کاربردی قرار داده است. در واقع این فرهنگنامه از دو بخش پایهریزی شده است:
بخش اول آن به صورت موضوعی ــ الفبایی؛ در بیست محور شامل : 1. تولد و حیات زمینی، 2. سیما و صفات و شخصیت (نام‌ها، لقب‌ها، کنیه ها)، 3. فاطمه سلام‌الله‌علیها در آیات، 4. فاطمه سلام‌الله‌علیها درروایات، 5. مناقب و فضایل معنوی آن حضرت، 6. ازدواج، 7. سیره ی خانوادگی، 8. تربیت و پرورش فرزندان، 9. سیره ی اعتقادی، 10. سیره ی اخلاقی ــرفتاری، 11. سیره ی عبادی، 12. سیره ی قرآنی، 13. سیره ی علمی، فرهنگی و هنری، 14. سیره ی اجتماعی، 15. سیره ی سیاسی و نظامی، 16. سیره ی اقتصادی ، 17. اذکار، ادعیه و تسبیحات و توسلات، 18. وصایا و توصیه‌ها، 19. مظلومیت‌ها و مصیبت‌ها، 20. شهادت و حیات آسمانی ساماندهی شده است.
بخش دوم نیز با نام «گنجینه ی گفتار» به مباحث و فصول ذیل معطوف شده است:
فصل اول: بازخوانی و تحلیل محتوای خطبۀ حضرت فاطمۀ زهراسلام‌الله‌علیها در مسجد مدینه؛
فصل دوم : فدک، نماد مظلومیت و وسیلۀ اعتراض سیاسی فاطمه سلام‌الله‌علیها؛
فصل سوم: جریان‌شناسی سقیفه و چگونگی رویارویی حضرت زهراسلام‌الله‌علیها با این جریان انحرافی ؛
فصل چهارم: حوادث جانسوز حیات فاطمه سلام‌الله‌علیها در عصر پسا نبوی؛
فصل پنجم: سخنان فاطمه سلام‌الله‌علیها در عیادت زنان مهاجر و انصار از وی؛
فصل ششم: زبان حال جان‌سوزانه ی فاطمه سلام‌الله‌علیها به روایت فضه؛
فصل هفتم: سخنان حضرت زهراسلام‌الله‌علیها در هنگام بیعت و عیادت خلیفه ی اول ودوم؛
فصل هشتم: سیر معنایی و معنوی در حدیث کساء؛
فصل نهم: چستی لوحِ درخشنده و آسمانی؛
فصل دهم: دعاها و تعقیبات فاطمه سلام‌الله‌علیها؛
فصل یازدهم: وصیت‌های حضرت فاطمه سلام‌الله‌علیها؛
فصل دوازدهم: شرایط دشوار زندگی حضرت فاطمه سلام‌الله‌علیها، مظلومیت، شهادت و خاکسپاری؛
فصل سیزدهم: زیارت‌های حضرت فاطمه سلام‌الله‌علیها؛
فصل چهاردهم: صلوات، احترام و ارزشمندی معرفت به فاطمه سلام‌الله‌علیها؛
فصل پانزدهم: تحمیدها و ستایش‌های حضرت فاطمه سلام‌الله‌علیها؛
فصل شانزدهم: احادیث و سخنان کوتاه حضرت زهراسلام‌الله‌علیها؛
فصل هفدهم: اشعار و مَثَل‌های منسوب به حضرت فاطمه سلام‌الله‌علیها؛
فصل هجدهم: حضرت فاطمه سلام‌الله‌علیها از منظر علما، اندیشمندان و منابع غربی؛
فصل نوزدهم: گذری بر منزلت و کرامات فاطمه سلام‌الله‌علیها؛
فصل بیستم: اسامی، القاب و کنیههای حضرت فاطمه سلام‌الله‌علیها؛
فصل بیست ویکم: جلوه‌هایی از اشعار، مدایح و مرآثی فاطمه سلام‌الله‌علیها…
با این وصف خدا را شاکریم که توفیق خدمت به ساحت صدیقه طاهرهسلام‌الله‌علیها را عنایت نمود .البته هنوز هم ناگفتنی‌های فراوان از کوثر همیشه جاری پیامبر خاتم باقی مانده است که نیاز به واکاوی و تولید آثار مشابه اما با رویکردهای نوآورانه با پرهیز ازتکرار وموازی کاری دارد. چراکه باید ابعاد، لایه‌ها و زوایای پیدا وپنهان شخصیت گرانسنگ ایشان و سبک و سلوک زندگی این اسوۀ اسوگان، به وسیله فاطمه‌پژوهان ــ با نگاهی عمیق و عالمانه ــ به صورت تراکمی نگاشته شده و معارف اصیل و پویای فاطمی روز به روز به بالندگی خود نائل آید؛ تا آن روزی که إن شاء الله با ظهور فرزند برومندشان، سیمای تابناک مادر را آن‌گونه که باید و شاید،شخصیت والا و سبک زندگی ایشان مبرهن شود.
به نحو تفصیلی تر اگر درباره ی فرهنگنامه اطلاع رسانی کنیم می توانیم از حاصل این گفتگوی دوسویه در معرفی ابعاد فرهنگنامه بگوییم :
در گنجینه و فرهنگنامۀ فرارو، سیرۀ گفتاری و رفتاری حضرت در ابعاد گوناگونِ اعتقادی، عبادی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، تربیتی، علمی، اخلاقی و… مورد مداقّه و تبیین قرار گرفته و از منابع گران‌سنگی که ثمرۀ زحمات و مجاهدت‌های علمی ــ پژوهشی و علمی ــ ترویجی، علما و محققان سلف و خلف ومعاصرمی‌باشد، استفاده وافر به عمل آمده است تا از خرد جمعی به نحو مطلوب استفاده شود. البته هر یک از منابع، از منظری به بانوی کرامت نگریسته‌اند که با درنگی در ژرفا و لایه‌های پنهان و آشکار میراث مکتوب فریقین و بررسی دقیق، عمیق و جمع‌بندی مباحث آنها، تلاش شده است تا مجموعه‌ای منسجم و منظومه‌ای گرانسنگ از معارف و رفتار و سخنان بضعه رسو ل صلّی‌الله‌علیه‌وآله، ارمغان راه شیفتگان شود.
پیرامون شخصیت فاطمه سلام‌الله‌علیها با رویکردهای گوناگون به زبانهای عربی و فارسی، دانشنامه‌ها، موسوعه‌ها، کتابها و مقالاتی نگاشته شده که بسیاری از آنها عمیق، موشکافانه و همه‌سونگر انه است همچون:الموسوعة الکبری عن فاطمة الزهرا سلام‌الله‌علیها، جامع الاخبار الفاطمیه و دانشنامۀ فاطمی ــ که اخیراً بوسیله پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه، جامه طبع بر تن نموده ــو در کنار آنها، صدها کتاب، مقالات وزین و نرم افزارهای فنی که بوسیله اندیش‌ورزان، فن‌ورزان و علمای فریقین و فاطمه دوستان فراهم آمده که به سهم خود تأثیر فراوانی بر ترویج، ماندگاری و پویایی فرهنگ فاطمی داشته است. اما با این همۀ، همان طور که گفته شد ، جملگی آنها، تنها قطرهای از اقیانوس بیکران فضیلتهای فاطمی است و همچنان باید این راه نیمه تمام، پویا وبا نشاط دنبال شود؛ زیرا ریحانۀ نبوی و کوثرهستی همچنان که «مخفیة القبر» است؛ «مجهولة القدر» نیز هست و هنوز بسیاری از زوایا و ظرفیت‌های وجودی ایشان ناشناخته مانده است. کوثر وجودی و شخصیت ممتاز بانوی بانوان، کماکان سیال و دست‌نایافتنی باقی مانده است. دروضعیت کنونی، هم چنان که فرزندان فاطمه سلام‌الله‌علیها در گسترۀ انسانی و جغرافیای هستی، رو به فزونی و ازدیاد است در کنار آن باید، هر روز حقایقی تازه ازفرهنگ ناب و دریای عمیق معارف فاطمی دریافت و با عصری‌سازی آنها، ارمغان راِهِ فاطمه پویان شود. در مجموع، کوشیده‌ایم تا دریچه‌ای به سوی معرفت به انسان کامل و الگوی بی‌بدیل عالم هستی گشوده شود و با معارف بی‌بدیل یگانۀ هستی همراه شویم.
گفتنی است که، زرین برگ‌های این فرهنگنامه ــ که به واکاوی زندگی یکی از شخصیت‌های تراز اسلام در میدان عقیده، اندیشه، عرفان، اخلاق، سیاست و فرهنگ در ساحت ارتباط انسان با خدا، خود، خلق وخلقت پرداخته است واز امتیازات زیر برخوردار است:
الف) دربردارندۀ موضوعات و مداخل فراوان در ابعاد گوناگون سیره و سخن است که میدانی گسترده برای مطالعه وتحقیق فرادید پژوهندگان و بهرهگیران گرامی قرار خواهد داد.
ب) با در اختیار داشتن این مجموعه، پژوهشگران و بهره‌مندان از مراجعه به بسیاری از منابع بینیاز خواهند شد؛ زیرا همان‌گونه که در فهرست منابع به تفکیک تشیع و تسنن آمده، اکثر قریب به اتفاقِ منابع مورد بررسی قرار گرفته و نکات نو و دستاوردهای خاص و منحصر به فردِ مؤلفان و پژوهشگران اخذ شده و چون دُردانه‌های مروارید به گردنبند پرتلألؤی فاطمی افزوده شده تا از نظر کمّی و کیفی مستغنی و دربردارندۀ دستمایه ی مورد نیاز مؤلفان و سبک شناسان وسیره جویان فاطمی باشد. ابتنای تحقیقات بر منابع اصیل، ایجاب می‌کرد که محقق در انتخاب منابع دقت و وسواس کافی داشته باشد که این مهم نیز بحمدلله مورد توجه قرار گرفته وتلاش لازم برای بهره گیری از کتب مرجع و تحقیقی فریقین به عمل آمده است.
ج)از آنجا که هدف فرهنگنامه تهیۀ دستمایۀ لازم برای بهرهگیران از این گنجینۀ فاطمی است؛ سعی شده است که سرآغاز مباحث، از افق‌های دور و مقدمات بعیده نباشد و تنها به مقدمه نزدیک و سررشتۀ مطالب بسنده شود. بنابراین از ذکر همۀ ابعادِ موضوع خودداری شده است؛ همچنین به منظور کوتاه کردن سخن و کاربردی شدن مجموعه و به انگیزۀ گزیده گویی تا آنجا که ممکن بود از تقطیع در عبارت‌ها سود برده‌ایم و تنها به لُب و اساس مطالب بسنده کرده‌ایم. در برخی موارد از عبارات عربی چشم‌پوشی شده و جز در جاهایی که نیازمند به شرح و تفصیل عبارات عربی بوده‌ایم؛ ناگزیر از توضیح و تبیین و آوردن بخش‌هایی به طور کامل شده‌ایم. در این صورت هم تا آنجا که مقدور بود به نقل مباحث ضروری بسنده شده و از توضیح و تحلیل پیرامون هر واقعه‌ای به انگیزۀ پیشگیری از به درازا کشیده شدن مطالب پرهیز شده است. بهره‌وران ارجمند میتوانند برای دستیابی به جزئیات و تحلیل و تفصیل بیشتر مطالب، شخصاً به منابع تخصصی و مستندات ذکر شده در هریک از مداخل مراجعه نمایند.
د) در این نوشتار، بنا بر استدلال و کندوکاو نکات ریز و تفصیلی مدخل‌ها نبوده، چون موشکافی هر یک از آنها خود سبب حجیم شدن و یا خلق ِمجموعه‌ای جداگانه می‌باشد؛ مقصود ما این بود که مطالب اصلی هر مدخل به عنوان دستمایه برای مبلغان، مدرسان، پژوهشگران و مخاطبان، در اختیار آنان قرار گیرد و آنها در صورت نیاز به تفصیل مطالب با مراجعه به منابع مورد اشاره در هر مدخل به همان مصادر مراجعه خواهند کرد.
هـ) این فرهنگنامه در دو بخش سیره و سخن حضرت فاطمه سلام‌الله‌علیها تدوین شده است و درحقیقت نظام ساماندهی مدخل‌های کتاب موضوعی بوده اما محتواها براساس الفبا تنظیم مطالب انجام گرفته است، و درپایان نیز فهرست موضوعی در فرهنگنامه آمده تا برای بهره‌وران به ویژه پژوهشگران، مدرسان و مبلغان در پیداکردن موضوعات دلخواه مفید واقع شود. جمع آوری مدخل‌های موضوعی، بهره مندان را از تورق فرهنگنامه و جستجوی بسیار بینیاز میسازد و به یک‌باره همۀ خواسته‌هایشان را درباره یک موضوع، مقابل دیدگانشان قرار میدهد.
و) فرهنگنامه دارای نمایه‌های مختلف دیگر مانند آیات، روایات، اشخاص، اماکن، اشعار، منابع فریقین و… می‌باشد که هر یک از نمایهها میتوانند استفادۀ کاربردی مناسب با خود را داشته باشند. با کمک این نمایهها، جویندگان در کوتاه‌ترین فرصت ممکن به محتوای مورد نظر هدایت می شوند.
ز) در تهیۀ مطالب تمام مدخل‌ها سعی شده است تا به نحوی از انحاء، به صورت مستقیم یا غیر مستقیممرتبط باحضرت فاطمه سلام‌الله‌علیها باشد و از مطالب حاشیهای پرهیز شود. ناگفته نماند که مواردی چون پدر، مادر، خواهران، برادران، فرزندان و مانند آنها به اندازه لازم موردتوجه قرار گرفته است کما اینکه دأب و رویه فرهنگنامه ها ودانشنامه‌های همسو همین بوده است.
ح) در بخش دوم فرهنگنامه به مجموعه گفتار اعم از خطابه و سخنان کوتاه و مباحث پیرامونی پرداخته شده و خطبه فدکیه و عیادت به تفصیل، تحلیل محتوا و شرح گردیده است. همچنین وصیت نامه حضرت تجزیه و تحلیل شده و به انواع زیارت‌نامه‌ها اشارت شده و سپس پنجره‌ای به روی اشعار و شعرا گشوده شده و سیر شعر فاطمی و سرایندگان و سبک آنان مورد بررسی قرار گرفته و آنگاه از طبع لطیف بانوی بانوان در خلق اشعار و سروده‌های زیبا و پرمحتوا، رونمایی شده است. البته در راستای نهادینه‌سازی شعر فاطمی، مصادیق و نمونه‌های ارزشمندی از اشعار قدما و معاصرین نیز زیور مجموعه گردیده و روزنی هم به سوی نگاه دیگران به فاطمه سلام‌الله‌علیها از جمله علمای شیعه، اهل سنت، مستشرقین و غربی‌ها گشوده شده و در پایان شیرازه مقال را با ذکر ده‌ها منقبت و مَکرمت از حضرت زهراسلام‌الله‌علیها برهم آورده‌ایم.
ط) باید دانست که تشیع و تسنن مایههای وفاق فراوان دارند که میتواند مبنای یک اتحاد مستحکم باشد، مسلمین همه خدای یگانه را میپرستند و همه به نبوت رسول اکرم ایمان و اذعان دارند، کتاب همه قرآن و قبله همه، کعبه است، باهم و مانند هم حج میکنند، مانند هم نماز خوانده و روزه میگیرند، تشکیل خانواده میدهند و داد و ستد مینمایند، کودکان خود را تربیت، اموات خود را دفن میکنند و تنها در مواردی نادر با هم اختلاف دارند. مسلمین همه از یک نوع جهان بینی برخوردارند و یک فرهنگ مشترک دارند. وحدت در جهان بینی، در فرهنگ، سابقه تمدنی، در بینش و منش و در معتقدات مذهبی، پرستشها و نیایشها، در آداب و سنن اجتماعی، میتواند از مسلمانان ملتی واحد بسازند، مسلمین به نص صریح قرآن با یکدیگر برادرند و حقوق و تکالیفی خاص، آنان را به یکدیگر مرتبط میسازد.
البته باید دانست اتحاد و یگانگی مذاهب اسلامی، ایجاب نمیکند که مسلمین به خاطر اتحاد اسلامی، صلح و مصالحه و گذشتی در مورد اصول یا فروع مذهبی خود بنمایند، همچنان که ایجاب نمیکند که مسلمین درباره اصول و فروع اختلافی فی مابین بحث و استدلال نکنند و کتاب ننویسند. تنها چیزی که وحدت اسلامی را حفظ میکند، کنترل احساسات، حفظ متانت و حفظ حرمت یکدیگر است. طرح مباحث علمی نباید باعث سب و لعن و شتم به یگدیگر شود. نباید به یکدیگر تهمت بزنند یا دروغ ببندند و یا منطق یکدیگر را به سُخره بگیرند و یا عواطف هم دیگر را جریحه دار سازند؛ بلکه باید ریشههای تاریخی و عواملی که باعث اختلاف در اصول و مبانی میشود، در محیطی عالمانه و در دایره منطق و استدلال، به بحث گذاشته شود و از روش «ادْعُ إِلى سَبیلِ رَبِّک بِالْحِکمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَ جادِلْهُمْ بِالَّتی هِی أَحْسَن »(نحل، 125)بهره بگیرند.
هرچندکه در این فرهنگنامه به لطف خدا و عنایت صدیقه طاهره «سلام الله علیها» از دو منظر موضوعی و الفبایی در دو بخش سیره و سخن، به نحو گسترده، به زندگی و شخصیت بانوی بانوان پرداخته و رهآورد خود را فرادید مخاطبان قرار داده است؛ اما اعتقاد ما بر این است که هنوز در شناخت کُنه و حقایق فاطمی در آغاز راهیم و باید اندیش ورزان و فاطمه پژوهان این مسیر نیمه تمام را پیگیری نمایند و معارف این بحر عمیق و دست نیافتنی را در حدتوان در قالب کتاب، نرمافزارها، فیلم، قصه، نقاشی و… احصا نمایند.
یکی از آرزوهای حقیر این است که طلاب و فاطمه پژوهان این معارف اصیل را به زبانهای مختلف دنیا ترجمه و در قالبهای متنوع ارائه و قلبهای آماده را مجذوب معارف فاطمی نمایند؛ اسوه ای که الگوی امام زمان «عج الله تعالی فرجه الشریف» است.
وکلام آخر اینکه باید بدانیم هنوز هم در راستای بازشناسی و ترویج فرهنگ فاطمی، همچنان در آغاز راه هستیم؛ چرا که برای کوثرِ همیشه جاری فاطمی، انتها و پایانی وجود ندارد و عقول و ادراک بشریت همچنان تا آمدن ذریهی صالح آن حضرت «عجل الله تعالی فرجه الشریف» -که انشاءالله با ظهور پرخیر و سرور خود از حقایق فاطمی آن گونه که باید و شاید بازنمایی خواهند نمود- از ذخایر و گوهرهای تابناک بحر عمیق فاطمی در مانده و تنها رشحهای از این معارف متعالی را احصا و ارائه نمودهاند؛ لذا همچنان این دریای بیکران معارف فاطمی، نیاز به تحقیق و تفحص دارد و همه فاطمه پژوهان را به این راه سعادت آفرین فرا میخواند.
