حجت الاسلام والمسلمین میر معزی در ابتدای این نشست به تاریخچه تشکیل مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت اشاره کردو گفت: این مرکز به دنبال جلسه ای که درسال ۸۹ تحت عنوان الگوی پیشرفت که رهبر انقلاب با نخبگان کشور داشتند، در آن جلسه ایشان فرمودند، تدوین این الگو کار دولت نیست و باید این کار از سوی نهاد فرا دولتی صورت گیرد و پس از این جلسه در خرداد سال ۹۰، ایشان ریاست مرکز را به دکتر واعظ زاده واگذار و در ادامه شورای عالی برای مرکز تعیین گردید که سه نفر حوزوی هستند که در کنار آنان تعدادی از اساتید هم حضور یافته اند.
معاون پژوهش حوزه های علمیه افزود: برای آن، سه مأموریت که از جمله نظریه پردازی و تولید فکر در راستای پیشرفت اسلامی، ایجاد گفتمان علمی بین نخبگان و تدوین سند الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی ابلاغ شد و این مرکز در خرداد سال ۹۰ با برخورداری از ۱۵ اندیشکده راه اندازی گردید.
وی بیان داشت: در این اندیشکده ۲۰ الی ۲۵ استاد نخبه در رشته های مختلف تخصصی در ارتباط با الگوی پیشرفت حضور داشته و آن موضوع را مورد بحث و بررسی قرار می دادند.
مشارکت ۳ هزار نفری نخبگان کشوری برای تدوین سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت
مدیر مرکز مطالعات راهبردی حوزه و روحانیت افزود: در یک جریان گفت وگوی نخبگانی عظیم که حدود ۳ هزار نفر در آن حضور و مشارکت داشتند، این سند تدوین و نهایتا درسال ۹۷ آماده و به رهبر معظم انقلاب ارائه شده و ایشان این پیش نویس سند را ملاحظه کرده و سپس در جلسه به دکتر واعظ زاده فرموده بودند، بنا داریم این سند را برای نظر خواهی از نخبگان و نهادهای مرتبط ابلاغ کنیم که در ۲۲ مهرماه ۹۷ ایشان این سند را برای بررسی و ارتقاء و پیشرفت ابلاغ کردند و در متن این ابلاغیه، نهادها حضور داشته اند که سند به عنوان سند بالادستی آنها تلقی شود و از طرفی خطاب به حوزه و دانشگاه فرمودند که این دو نهاد آن را مورد بررسی عمیق قرار دهند.
رسالت سنگین که رهبر انقلاب بر دوش حوزه قرار دادند
وی افزود: این ابلاغیه رهبر انقلاب، در حقیقت تکلیفی به حوزه برای بررسی و ارتقاء سند شده بود. به دنبال این ابلاغیه، مدیر حوزه های علمیه در جلسات شورای معاونین، این رسالت را به حوزه و در نهایت این مسئولیت را به ستاد حوزوی ترویج و ارتقاء الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت سپرده شده است. این مأموریت به این مرکز واگذار گردید و بنده به عنوان مدیر ستاد معرفی شدم.
تلاش ۷ ساله برای تدوین و بررسی سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت
معاون پژوهش حوزه های حوزه علمیه افزود: در طول این هفت سال پس از شکل گیری مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت این طور نبود که روحانیت در تولید این سند دخالت نداشته باشند، بلکه در بحث شورای عالی، اندیشکده و در جلسات گفتمانی که برای بررسی بخش های سند برگزار می شد، حضور داشته اند، ولی حضور پر رنگ و با همه توان و ظرفیت نبوده، امادر بحث بررسی که از سوی رهبر انقلاب به حوزه ابلاغ شد، در قالب ستاد حوزوی ترویج و ارتقاء سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت جمع زیادی از متخصصین حوزوی وارد این مسئله شدند و اقدام به بررسی آن کرده اند.
مدیر مرکز مطالعات راهبردی حوزه و روحانیت بیان داشت: در اسفند ۹۸ نتایج، دسته بندی و در غالب ۱۰ جلد که ۹ جلد از آن اسناد پشتیبان، به همراه لوح فشرده به محضر رهبر انقلاب ارسال شد. ایشان بعد از ملاحظه، دو نامه یکی برای مدیر حوزه های علمیه و دیگری برای مرکز سند اسلامی الگو نوشته اند.
معاون پژوهش حوزه های علمیه افزود: رهبر معظم انقلاب در آن نامه از مدیریت حوزه به دلیل این جریان سازی مبارک قدردانی کردند. ایشان پس از مطالعه این دستاورد ستاد در ۲۷ اردیبهشت سال ۹۹ دو مطلب مرقوم فرمودند که توسط حجت الاسلام والمسلمین محمدی گلپایگانی مسئول دفتر ایشان طی دو نامه ارسال شد: در مطلب اول که برای ما بسیار دلگرم کننده و امید بخش بود ایشان مرقوم فرمودند: از مدیریت محترم حوزه های علمیه به خاطر این جریان سازی مبارک و محصول با ارزش آن صمیمانه قدر دانی شود. آماده به کار بودن نیروهای فکری در حوزه های علمیه در عرصه اندیشه ورزی و چه در مرحله تحقق بخشیدن به الزامات عملی این حرکت گسترده، مژده بزرگی است که خدای کریم را بایدبه خاطر آن سپاسگزاری کرد.
حجت الاسلام والمسلمین میر معزی گفت: ایشان در این نامه به موضوع جریان سازی فکری و اظهارنظر و نقش آفرینی نخبگان حوزوی و محصول ارزشمند اشاره کردند و به دنبال این مسئله ایشان نامه دومی را برای دکتر واعظ زاده ارسال کردند و در نامه دوم هم بر مسئله بهره برداری از متن و محصول و استفاده از همراهی و تعامل جریانی که این متن را آفریده تأکید کردند.
وی بیان داشت: در ادامه دکتر واعظ زاده نامه ای را برای مدیر حوزه های علمیه برای هم اندیشی بیشتر ارسال کردند و از آیت الله اعرافی خواستند برای هم افزایی بیشتر در شورای عالی شرکت کنند تا این مسئله بیشتر مورد بررسی قرار گیرد.
ابراز رضایت رهبر انقلاب از عملکرد حوزویان در ارائه سند الگوی پیشرفت
حجت الاسلام والمسلمین میرمعزی با بیان این که در این مسئله سند، رهبر انقلاب رضایت مندی خودشان را از حوزه اعلام کردند و این افتخار بزرگ برای حوزه است، افزود: در مورد تنظیم این سند باید گفت سند الگو از سویی جزو اسناد بالادستی قرار می گیرد و از این مهمتر این سند، آغاز تحول در عرصه وصحنه دانش است. در صحنه دانش براساس مبانی اسلام فکر نمی کردیم و دانشگاه ودانشجویان ما اینگونه نبود که براساس مقوله پیشرفت بر اساس اسلام فکر کنند.
مدیر مرکز مطالعات راهبردی حوزه و روحانیت بیان داشت: ما به دنبال این سمت وسو هستیم که مقوله پیشرفت را با همه منظومه نظرات پشتیبانش، براساس مبانی آموزه های اسلام تولید کنیم. این خود پیشران برای تولید علوم انسانی اسلامی است و بحث نظریه پردازی و تولید فکر به عنوان هدف و مسئولیت اولی است که رهبر انقلاب بر دوش این مرکز و حوزویان گذاشته و مسئولیت سنگینی است که باید این نظریات براساس نظریات اسلامی تولید شود و این بار سنگین بر حوزویان است و باید تلاش جهاد گونه کنند و از همین جا از همه مراکز علمی حوزه که می توانند در عرصه تولید و نظریه علوم انسانی اسلامی کمک کنند، وارد میدان شوند.
سند الگوی اسلامی مقدمه ای برای تمدن سازی جامعه اسلامی
حجت الاسلام والمسلمین میر معزی گفت: هدف این است که این سند به دنیا عرضه شود. ایشان گفتند قرار است الگویی نوشته شود و به دنیا گفته شود که راه حقیقی این است نه آن راهی که نظام سرمایه داری ارائه می کند. برای همچنین راهی این سند نقشه راه تمدن اسلامی است.
وی خاطرنشان کرد: تمدن سازی مقدمه برای ظهورحضرت(عج) است و این وظیفه ای است که برعهده همه حوزویان گذاشته شده است.
حجت الاسلام والمسلمین عبدالحسین مشکانی، دبیر علمی ستاد حوزوی ترویج و ارتقاء سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت نیز با اشاره به انگیزه پیشران ستاد برای تدوین سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت گفت: از مهمترین این انگیزه ها، فرمانی بود که از سوی رهبر انقلاب بر عهده حوزه های علمیه جهت بررسی عمیق و ارائه پیشنهادهای مشخص برای ارتقاء سند گذاشته شده بود. لذا ماموریت اصلی و انحصاری این ستاد حوزوی، بررسی و ارائه پیشنهادها در ارتباط با این سند بود.
وی در بیان چرایی این مأموریت به عنوان وظیفه انحصاری برای حوزه افزود: در همان مرحله ابتدایی کار، نحوه ورود دانشگاهیان در بحث بررسی سند الگو مورد دقت نظر قرار گرفت، ولی در عمل فعالیت خاص نهادی از سوی وزارت علوم در این بحث مشاهده نشد. البته شایان ذکر است که بسیاری از دانشگاهیان چه بسا در اندیشکده های مرکز و همایش‌هایی که از سوی مرکز الگو برگزار می‌شد حضور داشتند و به صورت انفرادی و گروهی نیز فعالیت‌هایی را انجام می‌دادند اما باالاخره از سوی نهاد دانشگاه و وزارت علوم کار خاص و منحاذی انجام نگرفت. به همین دلیل ستاد خود را عهده دار ماموریت انحصاری بند ۵ سند الگو تلقی می‌کرد.
حجت الاسلام والمسلمین مشکانی بیان داشت: این نگاه البته از آن جهت اهمیت داشت که باعث می‌شد ستاد از تمام ظرفیت‌های در راستای انجام بند ۵ فراخوان رهبری بهره ببرد. در واقع کسانی که در ستاد حوزوی بودند، به دلیل اهمیت کار و دستور رهبر انقلاب، به گونه ای وارد فعالیت شدند که مسئله اصلی و جدی آنها انجام این مأموریت بود.
باز تعریف از حوزه انقلابی
دبیر ستاد حوزوی سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت ادامه داد: نکته دیگر این بود، کسانی که در ستاد حوزه بودند، تلقی شان این بود که حوزه انقلابی باید باز تعریف شود یعنی حوزه انقلابی حوزه‌ای است که بتواند مسائل روی میز نظام اسلامی و انقلاب اسلامی را حل کند. و چه مسأله یا مجموعه مسائلی مهمتر از سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت که قرار است حداقل سند بالادستی اسناد برنامه‌ای ۵۰ ساله آینده نظام جمهوری اسلامی را سامان دهد، وجود دارد. لذا با این نگاه که ورود در سند الگو علاوه بر این که مأموریت ستادحوزوی سند الگو وحوزویان است در واقع به منصه ظهور رساننده حوزه انقلابی نیز خواهد بود. در واقع تعریفی که از حوزه انقلابی مد نظر ما بود این تلقی بود که هر چه حوزه بیشتر بتواند مسائل دانشی و مورد تقاضای نظام اسلامی را با حداکثر ظرفیت پاسخ دهد انقلابی تر خواهد بود.
پیامدهای ستاد حوزوی در بحث سند
دبیر علمی ستاد حوزوی سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت گفت: از جمله پیامدهای فعالیت‌های ستاد، ورود حوزه در سطح کلان آن‌هم در مسائل کلان سیاسی اجتماعی انقلاب بود. ورود در این سند که گاهی از آن معادل نگارش قانون اساسی یاد می‌شود آن هم با این قوت و ظرفیت، نشان دهنده رویکردی تقریبا بی بدیل در حوزه‌های علمیه بود.
وی بیان داشت: استفاده و فعال سازی ظرفیت‌های آشکار حوزه‌های علمیه از قبیل مراکز علمی، مؤسسات و دانشگاه‌های حوزوی و تشکل‌های مردم نهاد و جهادی حوزوی در بررسی سند الگو پیامد مهم دیگر تشکیل ستاد بود. ستاد توانست با رایزنی ها و تعاملات این مراکز را که البته بسیاری از آنها مهیای این امر مبارک بودند را در فعالیت‌شان یاری رسانده و انگیزه حضور در این امر مهم را برایشان ایجاد نماید. آشکار سازی برخی ظرفیت‌های پنهان و کمتر دیده شده حوزه‌های علمیه پیامد دیگر فعالیت‌های ستاد بود. برخی اندیشه‌وران جوان حوزه و نیز تشکلات کمتر مشهور وارد میدان علمی بررسی سند شدند و آثاری بسیار مبارک و شگفت‌انگیز به جای نهادند. روشن شدن این قشر قوی، پرتوان، مصمم و بااراده در واقع همان مطلبی است که مقام معظم رهبری با عنوان جریان‌سازی مبارک از آن یاد کردند.
دبیر علمی ستاد حوزوی سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت گفت: هماهنگی، همسویی و همراهی مراکز و تشکیلات مؤسسات حوزوی از دیگر پیامدهای تشکیل ستاد و فعالیت‌های آن بود. در این راستا بسیاری از مراکز و اندیشمندانی بسیار حداقلی با یکدیگر مراوده داشته و کمتر کنار هم قرار می‌گرفتند در کنار همدیگر و به صورت هم‌افزا تلاش داشتند تا نکات یکدیگر را تکمیل و ارتقاء دهند. این گونه ارتباطات که در قالب گفتگو، نشست‌های علمی، نشست‌های هم اندیشی و … انجام می‌گرفت راه را بر بسیاری از موازی کاری‌ها نیز می‌بست. این هم‌راستایی امکان مبارکی بود که در فعالیت ستاد شاهد آن بودیم.
نتایج ستاد حوزوی در بحث سند الگوی اسلامی
وی اضافه کرد: اما از دیگر آثار و برکات فعالیت‌های ستاد حوزوی ترویج و ارتقاء سند الگو برگزاری ۳۰ جلسه نشست علمی، هم اندیشی، کرسی آزاد اندیشی، کرسی نظریه پردزای و میزگرد، تولید چندین هزار صفحه متن پشتیبان، برگزاری ۱۳ هم اندیشی، حضور فعال ۳۰ مرکز درتولید، ۱۲ مرکز حوزوی در فعالیت‌های ستادی و برگزاری هم اندیشیها و حضور ۹ انجمن علمی برای بررسی سند می‌باشد. مجموعا در این فعالیت‌ها ۲۵۰ اندیشمند حوزوی به ارائه نظر پرداختند که به متن تجمیع نظرات اندیشمندان حوزوی درباره سند الگو دست یافتیم.
حجت الاسلام علی محمدی، مسئول دبیرخانه تجمیع ستاد حوزوی نیز در سخنانی گفت: محصولی که در نهایت، ستاد حوزوی ترویج و ارتقاء سند الگوی اسلامی پیشرفت ارائه داده است، متن ۱۶۰ صفحه‌ای است. در این متن، چهار فصل وجود دارد که از جمله آن توضیح در مورد فرایند فعالیت و روش تحقیق برای دادن داده ها به طلاب، گردآوری نقد های فرا بخشی، فصل سوم نقدهای عرصه‌ای و فصل چهارم در مورد پیشنهادات است.
وی افزود: با توجه به منویات رهبر انقلاب که حوزه و دانشگاه این سند را بررسی عیمق کنند، تلاش این بود که بحث نقادی بیش از محتوای آن نباشد و این گونه هم شد.
حجت الاسلام محمدی گفت: در این نقادی، از ۴ منظر ارزشهای اسلامی وانقلابی، ارزشهای منطقی و انسجام، کارآمدی و فرایند تدوین، سند الگو مورد نقادی قرار گرفت. در کل ۱۳ نقد است. این‌ها نقدهایی است که حوزویان قائل بودند این سند این نقدها را دارد و باید مورد بررسی قرار گیرد.
مسئول دبیرخانه تجمیع ستاد حوزوی گفت: در بخش پایانی که بخش پیشنهادات است با توجه به وضعیت مرکز و زمان محدود برای ارائه سند الگو، در سه سطح کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت پیشنهادات طراحی و ارائه شده است و برای هر پیشنهادی هم زمان خاص در نظر گرفته شده است.
پیشنهادات کوتاه مدت
وی ادامه داد: محور پیشنهاد کوتاه مدت که همینک مشغول آن هستیم و باید در یک بازه زمانی حداکثر دوماهه انجام گیرد، عبارت است از این که ما در شورای تلفیق مرکز الگو انتقادات و پیشنهادات اصلاحی کوتاه مدت را طرح و حدالامکان در سند بگنجانیم .
پیشنهادات میان مدت بیانیه گام دوم و سند الگو
در پیشنهادات میان مدت که بین ۹ ماه تا یک سال زمان در نظر گرفته شده است، فرصتی می‌خواهیم تا بیانیه گام دوم را از نظر محتوایی در بحث سند الگو اشراب نماییم. در واقع به گونه بازنگری سند بر اساس الزامات بیانیه گام دوم انقلاب در این بخش مد نظر است.
اصطلاح نامه ای دقیق براساس ادبیات انقلاب اسلامی
مسئول دبیرخانه تجمیع ستاد حوزوی اضافه کرد: اما ضعفی که در سند نویسی بوده، این است که قابلیت مصادره داشته است. یعنی در گفتمان انقلاب و حقانیت اسلام، عبارت و کلماتی بکار گرفته شده که جریان توسعه گرا و رقیب امکان تأویل و مصادره آن را داشته است، برای همین باید تلاش شود برای استواری معنایی سند الگوی پیشرفت، اصطلاح نامه‌ای دقیق براساس ادبیات انقلاب اسلامی ارائه شود.
ضرورت راه‌اندازی سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت بر محور مفاهیم دینی
حجت‌الاسلام محمدی گفت: مسئله سوم تعیین تکلیف و نسبت‌سنجی میان دوگانه‌ها و چالش‌های عینی بوده است. یکی از دلایلی که در جلسه‌ای در سال ۸۹ رهبر انقلاب پیشنهاد راه‌اندازی مرکز الگوی پیشرفت اسلامی را داده بودند، این بود که در این ۳۰ سال بعد از پیروزی انقلاب، حرکت‌های دوگانه، زیگزاگی و دوراهی‌هایی در مسائل تصمیم گیری وجود داشته که آسیب‌های فراوانی به همراه داشته است. برای جلوگیری از این مسئله، نیازمند سند بالا دستی هستیم. اگر نسبت به آن دو راهی‌ها سند تعیین‌کنندگی نداشته باشد، دوباره همان قضیه قبلی پیش می آید. برای همین باید سند تعیین کنندگی تأمین شود.
وی ادامه داد: اما محور چهارم که پیشنهاد داده شد طراحی اصول کلی حاکم بر تدابیر است. این بخش که توسط خود مرکز الگو نیز پیشنهاد داده شده و مرکز به دنبال تدوین آن است نیز قابلیت بازنگری و مداقه‌های اندیشه‌وران حوزوی را دارد.
پیشنهادات بلند مدت
مسئول دبیرخانه تجمیع ستاد حوزوی ادامه داد: پیشنهاد بلندمدت و نهایی هم این است که حوزه در یک فرایند تعاملی در صحنه اجرا، پایش و بازنگری سند الگوی پیشرفت حضور جدی تری داشته باشد.
حجت الاسلام محمدی در پایان گفت: ماموریت حوزه از نظر محتوایی عهده دار حضور و پایش و پالایش علمی و عقلانیت است و ما امروز در نقادی علمی قرار داریم و تلاش این است این کار با موفقیت صورت گیرد و تا کنون نیز حوزه به درستی وظایف خود در بحث سند عمل کرده است.
گفتمان سازی و ضرورت دغدغه درمیان اندیشمندان
حجت الاسلام حمید نجفی معاون علمی مرکز مطالعات راهبردی حوزه و روحانیت نیز در ادامه با اشاره به لزوم انعکاس این گونه فعالیت‌ها در رسانه‌ها جهت بازنمایی واقعیت‌های حوزه در تعامل با نظام، از اعضای اصلی ستاد تشکر کرد و گفت با توجه به رضایت رهبری و ناتمام بودن کار، ادامه فعالیت ستاد با جدیت بیشتری تعقیب خواهد شد. ان شاء الله با توجه به ماموریت مرکز الگو جهت تعامل با جریان حوزوی شکل یافته، فعالیت این ستاد ارتقا پیدا خواهد کرد که جهت استمرار فعالیت‌ها دو بخش نظریه پردازی و گفتمان سازی مد نظر است.
خصوصا که اذعان همگانی نسبت به خلأ نظریه پیشرفت تثبیت شده در فضای دانشی وجود دارد و ستاد با پروژه‌های در دست اقدام در این راستا گام برخواهد داشت.
همچنین با توجه به جایگاه روحانیت در بین مردم و لزوم ایفای نقش تمدنی توسط اقشار مختلف، ستاد علاوه بر گفتمان‌سازی نخبگانی، گفتمان سازی عمومی را هم تعقیب خواهد نمود.
