اطلاعـات و ارتباطات در عصر كنـونی تأثیرات شگرف و بی مــانندی پدیــد آورده اند. این تأثیرات به گونه ای مشخص در «صنایع اطلاعاتی و ارتباطی» كه به منظور مهار جریان اطلاعات و نیز استفاده هرچه بهتر از آن برای مقاصد گوناگون به وجود آمده كاملاً مشهود است.
نوآوری‌ها و اختراعات دانشمندان در دوران كنونی؛ حاصل همین تكنولوژی‌های نوین جمع آوری، انباشت و اشاعــه ی اطلاعـات علمی و فنی است. در واقـع این وسایل، اطـــلاعات را به مقـوله‌ی ماده ی خام همچون یك كــالای با ارزش برای تولیــد سایر فرآورده‌های صنعتی و علمی مبادلـه می‌كنند و مبنایی می‌شوند جهت ارتباطات مؤثر و صحیح. در این مقاله سعی گردیده با اشاره به مقوله ی فناوری اطلاعات و ارتباطات و جایگاه پژوهش، راهكارهایی برای ارتباط این دو مقوله ارائه گردد.
جهان وارد عصر تازه ای شده است. از نیمه‌های دوم قرن بیستم پایان عمر عصر صنعتی آغاز شد. تحولات پرشتاب علمی ـ تكنولوژیكی موتور محرك این تحول بوده است. نخست با ورود كامپیوتر به سپهر فنی زندگی دگرگون شد، سپس با هم گرایی امواج تحول، حوزه‌ی اطلاعات و ارتباطات كامپیوترها به كمك تكنولوژی‌های پرتوان با توانمندی‌های تكنولوژی‌های ارتباطی از جمله تلفن به هم وصل شدند و چندی بعد قابلیت‌های این دو تكنولوژی پرتوان با توانمندی‌های تكنولوژی و تلویزیون، تركیب شد و باعث پیدایش عظیم ترین ماشین مصنوع دست انسان گردید. یعنی شبكه جهانی ارتباطات و اطلاعات به هم پیوسته ای كه نماد آشكار و آشنای آن اینترنت است و به سرعت و پرتوان دارد همه ابعاد زندگی بشر را دگرگون می‌سازد.
امروز در این نقطه از زمان در جایی ایستاده ایم كه قادریم قطعه‌های زمان را دركنار هم قرار دهیم و تصویری واضح از آنچه بر ما گذشته و آنچه بدست آورده ایم را نظاره گر باشیم. انشاهایی كه زمانی در تفسیر «توانا بود هركه دانا بود» می‌نوشتیم، لاجرم در اكوسیستم محیطی تبدیل به ذراتی شده كه باید برای تداوم بقاء آن را استنشاق كنیم، جمله‌های زیبایی كه در مقایسه ی ثروت و علم می‌نوشتیم دیگر خاطره ای عجیب تر از اثبات گردی زمین است چراكه در جایی قرار داریم كه علم برای ثروت است. هم اكنون پس از پشت سرگذاشتن صخره‌های پر پیچ و خم عمر، در پایین صخره ای ایستاده ایم كه اگر از آن بالا نرویم گرمای خورشید علم و آگاهی را هرگز لمس نخواهیم كرد و ماندن هم مساوی مرگ است.
در این بحــران اگر لحظه ای چشم‌ها را ببندیم دیگر هرگــز باز نخــواهیم كرد. مجسمه‌های یخ زده ای خواهیم بود از جهل، جهل در مقابل دانشی كه پشت كوهی‌ها مدت‌هاست درحال فراگیری آنند و ما درسرمای این جهل حتی قدرت بیان دردهایمان را نخواهیم داشت. چگونه می‌توان این صخره ی صاف را درچنین شرایط دشواری پیمود. اولین رمز آن نخوابیدن است، نترسیدن، جسارت و امید به موفقیت و وقوف به این نكته كه قرار نیست طنابی از بالا برای نجات بیاندازند، و پی بردن به این امر كه در این بحران تعقل، تفكر و تلاش جمعی، تنها راه رهایی است. بلی در عصر ارتباطات و اطلاعات دانایی رمز بقاء است. در این عصر تك تك عناصر جامعه باید مجهز به دانش روز باشند و شاید مقدمتر از هرگروه دیگری هنگام آن است كه كسانی كه در آموزش و پژوهش مشغولند آستین‌ها را بالا زده و به مدد چراغ جادوئی دانش و پژوهش طلسم دیو جهل را بشكنند. این رسالت تك تك ماست.فناوری اطلاعات و ارتباطات، ضعف‌ها را سریعتر مشخص و قوت‌ها را سریعتر رشد می‌دهد. لذا نگرش نوین سیستم آموزشی و پژوهشی از ضرورت‌ها و پیش نیازهای بلامنازع و حیاتی بكارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات در امر آموزش و پژوهش است.
در عصری كه فناوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان ابزار توانمندساز اندیشه و در امتداد فكر انسان‌ها هرلحظه در حال تولید و توزیع اطلاعات و برقراری ارتباطات است به نظر می‌رسد رسالت نظام آموزشی، تعلیم و تربیت انسانی است كه بتواند با توجه به اطلاعات كه در هرلحظه در دست دارد بهترین انتخاب را انجام دهد و از طریق پژوهش‌های قابل اعتماد به بهترین راه‌ها برای توسعه دست یابد.
● تعریف ارتباطات
ارسطو فیلسوف یونانی شاید اولین اندیشمندی باشد كه ۲۳۰۰سال پیش نخستین بار درزمینه ی ارتباط سخن گفت. او در كتاب مطالعه ی معانی بیان (ریطــوریقا) كه معمــولاً آن را متـرادف ارتباط می‌دانند؛ در تعریف ارتباط می‌نویسد: ارتباط عبارت است از جستجو برای دست یافتن به كلیه ی وسایل و امكانات موجود برای ترغیب و اقناع دیگران.(۱) ویلبر شرام در كتاب فراگرد و تأثیر ارتباط جمعی می‌گوید: در فراگرد ارتباط به طور كلی ما می‌خواهیم با گیرنده ی پیام خود در یك مورد و مسأله ی معین همانندی ایجاد كنیم.
میكی اسمیت در ارائه ی مدل ارتباطی خود تعریفی برای ارتباط آورده كه در آن به انتقال حافظـه‌ها در ارتباط نیز اشاره شده است. او می‌گوید:
ارتباط عبارت است از فراگرد انتقال اطلاعات، احساس‌ها، حافظه‌ها و فكرها درمیان مردم.
برخی دیگر در تعریف‌های خود از ارتباط، وسایل ارتباطی را مورد توجه قرار داده اند، انجمن بین المللی تحقیقات ارتباط، تعریف زیر را برای ارتباط ارائه داده است.
منظور از ارتباط، روزنامه‌ها، نشریات، مجلات، كتاب‌ها، رادیو، تلویزیون، آگهی، ارتباطات دور و تلفن، تلگراف، كابل‌های زیر دریایی و پست است. هم چنین ارتباط چگونگی تولید و توزیع كالاها و خدمات مختلفی را كه وسایل و فعالیت‌های فوق به عهده دارند و مطالعات و تحقیقات مربوط به محتوای پیام‌ها و نتایج و آثار آن را در بر می‌گیرد.۱
● جایگاه اطلاعات و ارتباطات
اطلاعات و ارتباطات در عصر كنونی تأثیرات شگرف و بی مانندی را پدید آورده اند. این تأثیرات به گونه ای مشخص در صنایع اطلاعاتی و ارتباطی كه به منظور مهار جریان اطلاعات و نیز استفاده ی هرچه بهتر از آن برای مقاصد گوناگون به وجود آمده است، كاملاً مشهود است. نوآوری‌ها و اختراعات دانشمندان در دوران كنونی حاصل همین تكنولوژی‌های نوین جمع آوری، انباشت و اشاعه ی اطلاعات علمی و فنی است. ابــزارها و وسایلی كه به هر طریق موجب تولید، انباشت، پردازش و اشاعـه ی اطلاعات شود، تكنولوژی‌های اطلاعاتی و ارتباطی نامیده می‌شوند. تمام ابزارها و وسایلی كه در تولید، آماده سازی و انتقال اطلاعات نقش دارند، اعم از وسایل دستی ساده ی یك كتابخانه تا وسایل پیچیده و پیشرفته ی یك مركز اطلاع رسانی، تكنولوژی اطلاع رسانی می‌خوانند.
بر این مبناء هر رسانه ای كه قابلیت انتقال و جابجایی اطلاعات از یك نقطه به نقطه ی دیگر داشته باشد و هدف آن برقراری ارتباط باشد، در قلمرو تكنولوژی ارتباطات قرار می‌گیرد. بدین ترتیب تكنولوژی‌های اطلاعاتی و ارتباطی به گونه ای باهم درآمیخته اند كه مجزا كردن آن‌ها بسیار دشوار است. در حقیقت هر دو، هدف مترقی را دنبال می‌كنند كه همان اشاعه ی اطلاعات در میان مردم است.
بدین ترتیب تكوین دنیای جدید قبل از هر چیز مدیون دستاوردهای نوین اطلاعاتی و ارتباطی است. محور اصلی این فنون، امروزه كامپیوتر و ابزارهای ارتباطات راه دور است. كامپیوتر اساساً كار پردازش و انباشت اطلاعات را انجام می‌دهد و ارتباطات راه دور، امكان پخش و توزیع این اطلاعات را در سطح وسیعی فراهم می‌سازد.۱
تكنولوژی‌های اطلاعاتی به مدد ابزارهای ارتباطی، رسالت خود را كه همان جابجایی و انتقال اطلاعات است انجام می‌دهند.
عصر حاضر را به واسطه ی بهره گیری ازتكنولوژی‌های نوین اطلاعاتی و ارتباطی، عصر اطلاعات و ارتباطات نام نهاده اند. در این دوران، افراد و جوامع به طور مستمر با یكدیگر ارتباط دارند و جهان به شكل یكپارچه درآمده و به دهكده ی جهانی تبدیل شده است. در این دهكده ی جهانی این ابزارهای اطلاعاتی و ارتباطی به كمك پژوهشگران آمده اند تا پژوهش را كه در دید بعضی از مردم مسأله ی اسرارآمیزی است راحت تر نمایند. قرن بیست و یكم آغاز عصر جدیدی از انقلاب تكنولوژی و عرضه نوآوری‌ها است كه از هم اكنون یك نوع رقابت تنگاتنگ و جنگ و ستیز در میان صاحبان قدرت و علم به چشم می‌خورد و هركس سعی دارد جایگاه بخصوصی را در این دوران برای معرفی خود بیابد. پس بر ماست كه از این فرصت استفاده نموده و از این ضیافت كه سفره اش را به روی همه گشوده اند استفاده نمائیم.
كارشناسان معتقدند كه تكنولوژی ارتباطات از پتانسیل لازم برای توسعه ی كشورهای درحال توسعه برخوردار است، اما به صراحت اعلام داشته اند كه به هر میزان سرمایه در این راه صرف شود احتمال پر كردن شكاف میان كشورهای در حال توسعه غیرممكن می‌نماید. دانشمندان معتقدند كه دولت‌ها باید در خصوص روش‌های به كار گرفته شده در رفع شكاف، تجدید نظر كنند و به راه‌هایی فراتر از سرمایه گذاری مالی بیندیشند، راه‌هایی همچون سرمایه گذاری‌های فكری و پژوهشی.
● پرسش اساسی
آنچه از وضعیت موجود در درك مفاهیم اجرایی فناوری ارتباطات و اطلاعات احساس می‌شود مبانی تغییرات و دگرگونی‌هایی است كه در سطح جهانی در فناوری مزبور به وقوع پیوسته، به نحوی كه به چالش محیطی و تغییرات، منجر شده است. این كه روز به روز پژوهش و یادگیری‌ها برحسب سیستم‌های ارتباطی نوین شكل می‌گیرد موضوعی غیر قابل انكار است.
پس در جهان امروز كه به مرور از سواد اطلاعاتی و عوالم دیجیتالی سخن می‌رود، طبیعی است كه اندیشه ی نوینی در تفكر پژوهشگران كشور رسوخ یابد كه به این قرار است: « آیا استفاده از فناوری ارتباطات و اطلاعات در پژوهش لازم است یا نه؟»
استفاده از فناوری ارتباطات ارزش افزوده ای را ایجاد می‌كند كه ناشی از دانش و آفرینش‌ها و پژوهش‌های فكری است و در اثر این ارزش افزوده ی خلق شده، كشور در قلمروهای گوناگون اقتصادی، سیاسی و فرهنگی به بیرون از مرزهای جغرافیایی سوق داده می‌شوند. مقوله ارزش افزایی نیازمند بازخوانی و تأكید بر تربیت نیروی انسانی در حوزه ارتباطات و اطلاعات است. نیروی انسانی كه با پژوهش خود توسعه و كاربری این فناوری را بسط می‌دهد.
● پژوهش پیش نیاز توسعه (1)
پژوهش پدیده ای راهبردی است و متناسب با شأن خودش باید با آن برخورد شود. پژوهش برای دستیابی به مبانی علمی، گسترش مرزهای دانش و افزایش درك بشری از پدیده‌های هستی و مبانی آن است كه در قالب تحقیقات بنیادی از آن یاد می‌شود. اما اگر این یافته‌ها جهت دار شوند و در راستای رفــع نیازها از آن بهره گــرفته شود، تحقیـقات ماهیت «كاربردی» پیدا می‌كنند. وقتی یافته‌های یك پژوهش به افزایش خواهی یك پدیده می‌پردازند تحقیقات، «توسعه ای» می‌شوند. پژوهش دارای دو محیط داخلی و خارجی است. در محیط داخلی پژوهش، پنج بعد اقتصادی، سیاسی، نظامی، فرهنگی و اجتماعی وجود دارد و بعد خارجی نیز به همین گونه است. اثبات این مطلب نشان می‌دهد كه پژوهش یك پدیده ی استراتژیك است.
مقوله‌های اقتصادی از قبیل اعتبارهای پژوهشی، بنای مراكز تحقیقاتی، تجهیزات و منابع انسانی از مؤلفه‌های اقتصادی در محیط داخلی پژوهش هستند. اثربخشی پژوهش بر اقتصاد ملی هم مطرح است و ما در محیط خارجی، مقوله‌هایی مانند اثربخشی یافته‌ها و اثر اجرای یافته‌های پژوهشی بر تولید ملی را شاهد هستیم. در بعد اجتماعی، پژوهشگران، واحدهای پژوهشی، انجمن‌های علمی، مجله‌ها و مدیریت با نحوه ی برقراری ارتباط بین اجزاء، محیط داخلی پژوهش را تشكیل می‌دهند. از نظر فرهنگی، ما مؤلفه‌هایی در درون پژوهش داریم، مانند اولویت‌های پژوهشی، تحقیقات بنیادی – كاربردی، توسعه ای، نحوه ی تصویب پروژه‌ها و… همه این‌ها بر اثر دانش‌های موجود دگرگون می‌شود، فناوری ارتباطات و اطلاعات انقلابی است كه بر تمام این ابعاد اثر می‌گذارد و می‌تواند برای ما هم فرصت باشد هم تهدید. فرصت این كه با بهره گیری از این فناوری، فاصله پژوهشی خود را با سایر كشورها كم‌تر نمائیم و تهدید این كه اگر زودتر نجنبیم از گردونه ی علم و دانش و توسعه دور خواهیم شد. رشد بسیار سریع ارتباطات در نیمه ی قرن بیستم، تقاضای روزافزون برای دستیابی به دانش و شناخت بیشتر مراحل و اثرات ارتباطات را منجر شده است و تعداد زیادی از محققان پا به عرصه ی وجود گذارده اند كه چه بسا با استفاده از این فناوری ارتباطات می‌توانند راه‌های طولانی جستجو را كوتاه تر نمایند.
بسیاری از طرح‌های تحقیقاتی اجرا می‌شوند بی آنكه نتیجه ای ببار آورند، زیرا چیزی جزء تكرار آنچه دانشمندان دیگر قبلاً كرده اند نیست، فقط مصالح و منابع فكری بسیاری ضایع شده است. علت آن نبود ارتباط مؤثر است كه این مشكل را فناوری ارتباطات می‌تواند حل نماید.(۱)
● طرح‌های راهبردی گسترش كاربرد فناوری ارتباطات و اطلاعات در پژوهش و توسعه ی مهارت دیجیتالی
گسترش فناوری ارتباطات و اطلاعات از جمله عواملی است كه در تعاریف مختلف جهانی شدن نیز مطرح گردیده است. تأكید بر افزایش بی سابقه ارتباطات و برخوردهای اقتصادی به اجتماعی و فرهنگی، ویژگی اكثر تعاریف جهانی شدن است. تقریباً در همه ی آثار مربوط به جهانی شدن، حجم بسیار زیاد ارتباطات درسطوح و عرصه‌های مختلف جهانی، ویژگی فرآیند مورد نظر عنوان شده است۲، تا جائیكه ظهور صنعت ارتباطات و رسانه‌های ارتباط جمعی از بسیاری جهات منشاء ظهور جهانی شدن به معنای امروزین آن شده است(۳). حال این مقوله جهانی می‌تواند به عنوان یك طرح راهبردی به‌طور مؤثر در پژوهش نقش ایفاء كند، اما برای این امر نیاز به زمینه سازی در امر توسعه ی مهارت‌ها دارد. در این خصوص طرح‌های عملیاتی ذیل جهت پربار شدن امر پژوهش پیشنهاد می‌گردد:
الف) ایجاد زیرساخت و توسعه‌ی شبكه‌های مجازی محلی: كه ساختار خرد آن عبارت است از: تهیه سخت افزارهای زیر ساخت و توسعه ی شبكه ی مجــازی محلی، خریـــد نرم افــزار و راه انــدازی و نصب سرورهای شبكــه، اجرای طــرح آزمایشی پژوهشكده‌های الكترونیكی.
ب. مدیریت شبكه: ساختار خرد آن عبارت است از: تهیه نرم افزارهای مدیریتی جهت مدیریت شبكه و كنترل خطوط.
ج) امنیت شبكه: ساختار خرد آن منوط به اجرای طرح مطالعاتی و تأیید نهایی آن ارزیابی شده كه بر این قرار است: تجهیزات امنیت شبكه در مركز و مراكز استان‌ها و آموزش نیروی انسانی و پیاده سازی سیستم امنیت شبكه در سطح مراكز مناطق و پژوهشكده‌ها.
د) مقررات: ساختار خرد آن مبتنی بر مطالعه و بازنگری قوانین موجود و ارائه راهكار تدوین اساسنامه شبكه‌های پژوهشی.
هـ) محتوا: ساختار خرد آن مشتمل بر توسعه ی شبكه‌های پژوهشی پایگاه اطلاعاتی فرهنگی، علمی، آموزشی و پژوهشی استانی، منطقه ای و قرار دادن آن در دسترس كاربران.
و. آموزش كاربرد كامپیوتر: كه نیازمند نیازسنجی پژوهشی و آزمون‌های مهارتی می‌باشد.
ز. آموزش تولید محتوای الكترونیكی: ساختار خرد آن مشتمل بر تربیت كارشناسان ارشد در استفاده از كامپیوتر در امور پژوهشی است.(۱)
●● پیشنهادها و نتیجه‌گیری
۱) اهمیّت پژوهش و منزلت پژوهشگر در ادبیات دینی و ملی ما آشكارتر از آن است كه نیاز به توضیح و تأكید داشته باشد. تعقل، تدبر و تحقیق از واژه‌هایی است كه به دفعات فراوان در قرآن كریم به كار رفته و روایات مربوط به آن، ابواب پرشماری از كتاب‌های روایی را به خود اختصاص داده است. افزون بر این، پژوهش از جدیدترین نیازهای امروز كشور ماست، نیازی كه دلدادگان به اقتدار و پیشرفت جمهوری اسلامی و اعتلای آن در سطح جهان نمی توانند و نباید نسبت به آن بی تفاوت باقی بمانند. این نیاز ناشی از قراردادن «توسعه» به عنوان محور همه ی برنامه‌ها و اقدام‌ها است. پیش شرط توسعه در همه ابعاد و به هر معنایی، شناخت جامع و دقیق وضعیت موجود و موقعیت آرمانی و نیز گزینش مطمئن ترین و سریع ترین راه گذار به سوی آن است و طبیعی است كه چنین شناختی جز با پژوهش به معنای درست آن حاصل نخواهد شد. توسعه در گام نخست به تحقیقات سازمان یافته و عمیقی نیازمند است كه بستر مناسب برای آن را فراهم كند و در گام بعدی توسعه ی تحقیقات كاربــردی نیاز به بهره‌مندی از تكنولــوژی‌های روز دارد كه فنــاوری ارتباطات و اطلاعات می‌تواند ابزار لازم را هماهنگ با جهانی شدن برای این امر فراهم آورد.
۲) برای انجام چنین پژوهش‌هایی بدون تردید سازمان و امكانات زیادی لازم است. كمبود بودجه در این زمینه نیز مانند سایر زمینه‌ها، به دلیل شرایط خاص جامعه انكارناپذیر است، اما مهم‌تر از افزایش بودجه بازنگری در مدیریت پژوهشی كشور و ارتقاء منزلت اجتماعی محققان است. در بخش اول باید پذیرفت كه همین منابع موجود نیز به شیوه ی بهینه هزینه نمی شود. برای مثال، با توجه به ضعف بنیه مالی كشور و كثرت ضرورت‌ها؛ تناسب موضوعات و محورهای انتخابی برای پژوهش با اولویت‌های برنامه ی توسعه، اجتناب ناپذیر است. عدم رعایت این تناسب و نیز موازی كاری در مراكز دانشگاهی و تحقیقاتی موجب اتلاف بخشی از آن منابع شده و خواهد شد. در این خصوص، ضعف ارتباطات و اطلاع رسانی پژوهشی تأثیر عمده ای دارد كه پیش بینی سازوكاری روان برای آگاهی محققان از كارهای انجام شده یا در دست اقدام دیگر اشخاص حقیقی و حقوقی می‌تواند آن را برطرف كند. در بخش دوم یعنی ارتقاء منزلت اجتماعی پژوهشگران نیز بایستنی‌ها فراوان است كه سنت حسنه ی چند سال اخیر در انتخاب و معرفی پژوهش‌های برگزیده ی سال از جمله ابتدایی ترین شیوه‌های وصول به آن است و البته در این باره بانیان این اقدام مفید شایسته ی تقدیر و سپاس مضاعفند.
۳) از دیگر نیازهای عرصه ی تحقیقات در كشور ما، پرهیز از صورت گرایی است. مقصود از این گفته قطعاً نفی ضرورت پرداختن به تكنولوژی پژوهشی و آیین تحقیق و تدوین نیست. آنچه آفت هر پژوهش است گرفتار آمدن در بند ظواهر و فراموش كردن هدف است. متأسفانه در برخی مراكز پژوهشی بهانه ای است برای داد و ستدهای غیر علمی. سایه افكندن‌های تمایلات سیاسی و اجتماعی بر ارزش كار محققان برای رسیدن به نتایج از پیش مشخص شده، پژوهش را از درون تهی می‌كند كه این مسأله می‌بایست سرلوحه ی تدابیر و تصمیمات مسؤولان پژوهشی كشور قرار گیرد.(۱)
۴) كاربردی كردن پژوهش‌ها را نیز نباید از یاد برد؛ پژوهشی مفید و كارآمدتر است كه راهكارهای لازم برای دست یافتن به نتایج خود را پیشنهاد دهد. به عبارت دیگر تحقیقی كه ساز‌وكار تحقــق یافته‌های خود را نیابد، نمی تواند علمی و دارای معیارهای شناخته شده ی پژوهشی باشد. از سوی دیگر دستیابی به نتیجه‌های درست، مشروط به دسترسی به داده‌ها و اطلاعات و ارتباطات درست است و به این دو دلیل همكاری تنگاتنگ مراكز اجرایی و محققانICT اجتناب ناپذیر است. ارتباط دستگاه‌های اجرایی با مراكز دانشگاهی كشور از یك سو می‌تواند به نزدیك شدن پژوهش به واقعیت كمك كند و از سوی دیگر، نتایج آن را در صحنه ی عمل تحقق بخشد، چیزی كه محقق بدون آن قانع و راضی نخواهد بود.
۵) آنچه از تبلور فناوری ارتباطات و اطلاعات در نظام پژوهشی كشور عیان می‌شود، اهمیّتی است كه صاحب منصبان این نظام به زمینه‌های فناوری ارتباطی و اطـلاعاتی در بنیادهای آن حــاصل كرده اند. این اهمیّت در وجه مادی و فیزیكی به تجهیز كلی در مرور زمان منتهی خواهد شد، هرچند روند كندی دارد. اما نمی توان آن را با توجه به سرعت و شتاب فراگیر تكنولوژی در دنیای معاصر نادیده گرفت.(۲)
۶) گسترش سواد دیجیتالی و اشاعه‌ی فرهنگ و زبان ملی در محیط دیجیتال به منظور ایجاد نگرش نوین در روند یادگیری و پژوهش.
۷) دسترسی سریع و ارزان تر به ارتباطات كه بنیاد صرفه جویی اقتصادی است.
۸) تقویت همكاری مشترك بین دولت، صنعت و دانشگاه به عنوان مراكز پژوهشی و مراكز خصوصی پژوهشی.
۹) پیش قدم شدن دستگاه‌های دولتی در بكارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات و تشویق سایر بخش‌ها به حركت در جهت استفاده از این فناوری در امر پژوهشی، دولتی كه با بهره گیری از قدرت اطلاعات و ارتباطات با جامعه ی اطلاعاتی همخوان باشد، می‌تواند برای مردم فرصت‌های جدیـدی را فــراهم آورد و می‌تواند جامعه را دچار تحول و دگرگونی كند.
۱۰) آموزش به جوانان در چگونگی استفاده از تكنولوژی ارتباطات و اطلاعات كه در بسیاری از كشورها نیز انجام شده است و آموزش مربیان در جهت انجام پژوهش‌های كاربردی و استفاده از تكنولوژی فوق برای كاهش شكاف بین كشور ما و كشورهای پیشرفته كه توانسته اند در این مقطع حساس به‌طور بهینه از این تكنولوژی در جهت رشد و شكوفایی استفاده كنند.
۱۱) استراتژی‌ها و برنامه‌های مشخص، این امر نیازمند تربیت مدیرانی آگاه در كنار برنامه ریزی صحیح و گسترده برای استفاده از پتانسیل‌های فكری و به روز رسانی مدیران متخصص برای جبران كمبودهای نیروی انسانی در بخش پژوهش است.
۱۲) حمایت از بخش خصوصی و كارآفرینان، تجربه كشورهای موفق نشان دهنده این است كه بخشICT خود را به بخش خصوصی واگذار كرده و پیشرفت‌های آن‌ها در این عرصه مرهون تلاش كارآفرینان است كه به بسیج منابع خود و حمایت از اختراعات و ابتكارات دست زده اند. از سوی دیگر این كارآفرینان از طریق فرصت‌هایی این تكنولوژی را در اختیار پژوهشگران قرار می‌دهند و به سودهای كلانی می‌رسند.
۱۳)الگو برداری از كشورهای پیشرفته (Benchmarking)، زمان، زمان تجربه و سعی و خطا نیست، زمان آن است كه راه‌هایی را كه دیگران طی كرده اند و هزینه‌هایی را كه صرف كرده اند ما دیگر صرف نكنیم و از آن‌ها استفاده ی بهینه نمائیم.
۱۴) ایجاد زیرساخت‌های آموزشی و فرهنگی، توسعه ی فــرهنگ پژوهش با استفاده از تكنــولوژی‌های ارتباطی می‌تواند كمك بسیار شایانی در این امر باشد، اكنون مشكل فرهنگی و آموزشی یكی از مشكلات اساسی ما است، محدودیت‌ها و تنگ نظری‌های حاكم بر حوزه‌های فرهنگی عمده‌ترین زمینه ساز این مسأله است.
۱۵) تعامل و همكاری با دیگر كشورهای در حال توسعه و نهادهای بین المللی موفق در امر پژوهش.
امید است با استفاده از تكنولوژی‌های نوین ارتباطی بتوانیم گام مؤثری در روند پژوهشی كشور برداشته فاصله خود را روز به روز با سایر كشورهای پیشرفته كه مبنای پژوهش خود را بر واقعیات نهاده اند كم‌تر نمائیم.
منابع و مأخذ
۱.عبــدالحسین آذرنگ ـ سیاست اطـلاع رسانی و تكنـــولوژی اطلاعاتی ـ اطلاعات و ارتباطات، (تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ـ ۱۳۷۰)، ص ۱۱۰.
۲.ارتباط شناسی، ارتباطات انسانی، تألیف مهدی محسنیان راد (نشر سروش)، ص ۴۳.
۳.سالشمار رسانه‌های ارتباطی، (رسانه ۲ بهار ۱۳۷۰)، ص ۶۵.
۴.معتمدنژاد، ۱۳۵۶، ص ۳۶، وسایل ارتباط جمعی (تهران ـ دانشكده علوم ارتباطات اجتماعی).
۵.نشریه رسانه، سال چهارم، شماره ۱۸، زمستان ۱۳۸۱، مهندس مصطفی امین منصور (دبیر شورای تحقیقات و فناوری وزارت علوم).
۶.ا. ای میخائیلوف و آر. اس. گیلیاروسكی. اطلاع رسانی جزء حیاتی پژوهش علمی (نشریه فنی مراكز مدارك علمی ـ دوره اول ـ شماره دوم ۱۳۸۱).
۷.احمد گل محمدی ۱۳۷۶ ـ ص ۱۹ ارتباطات پژوهشی.
۸.علوم اطلاع رسانی، دوره ۱۹ شماره ۱ و۲، مبانی برنامه توسعه و كاربردی فناوری ارتباطات.
۹. دكتر محسن اسماعیلی، پژوهش جایگاه و بایسته‌ها، نشریه جام جم.
۱۰.دكتر احمد شعبانی، مبانی توسعه و كاربری فناوری ارتباطات و اطلاعات، علوم اطلاع رسانی، دوره ۱۹، شماره ۳ ص ۱۷
منبع : كتاب مجموعه مقالات نخستین كنگره بین المللی – دانشگاه آزاد اسلامی
