به گزارش اداره اطلاع رسانی معاونت پژوهش حوزه؛ کرسی نقد وفاق و همدلی از منظر قرآن کریم پیش از ظهر دوشنبه 14 دی ماه با هدف نقد کتاب «وفاق و اتحاد در اندیشه مفسران اجتماعی قرآن» نوشته دکتر میرعرب با حضور طلاب و فضلای حوزه علمیه قم در سالن اجتماعات غدیر دفتر تبلیغات اسلامی برگزار شد.
دکتر فرج الله میر عرب، عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به عنوان نویسنده و ارائه دهنده بحث، حجت الاسلام والمسلمین کریم خان محمدی، عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم به عنوان ناقد و دکتر سید حسین فخر زارع به عنوان دبیر جلسه در این نشست حضور داشتند.
اندیشه و عمل، 2 مرحله اتحاد و وفاق از منظر قرآن کریم است
دکتر فرج الله میرعرب در این نشست به توضحیاتی پیرامون سرفصل های کتاب خود با موضوع «وفاق و اتحاد در اندیشه مفسران اجتماعی قرآن (علامه طباطبایی(ره)، سید قطب، ابن عاشور و علامه فضل الله)» پرداخت و گفت: یکی از عوامل مهم رسیدن به کمال مطلوب، روابط متقابل انسان هاست که این روابط، سازمان و تشکیلاتی می سازد به نام «جامعه» که اساس آن بر گردهمایی با پیوند معقول و منطقی برای تأمین نیازها و اهداف مشترک است.
وی اظهار داشت: در کنار هم بودن انسان ها، گاه اتفاقی و بدون تصمیم قبلی است و گاه روابط متقابل آن ها مبتنی بر اراده، تصمیم و برنامه ریزی قبلی می باشد و ضوابط و قوانینی که از آنها به ارزش ها و اصول تعبیر می شود، حاکم بر اعضاست.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ادامه داد: از آنجا که اصول و ارزش ها براساس هدف تعریف می شوند، اسلام با مکاتب دیگر به خصوص برخی مکاتب غربی تفاوت آشکار دارند.
این محقق حوزوی ابراز داشت: گرایش به وفاق از نظر اسلام دارای جنبه فطری است و انسان از درون جان، مایل به زندگی جمعی است؛ لکن انسان به سبب غفلت، شهوات و یا ناتوانی اندیشه، خلاف آن را عمل می کند و یا ناتوان از ارائه طرحی جامعه برای آن می باشد؛ لذا طرح روشن، دقیق و عملیاتی از آن نیازمند تدبیری صحیح و اندیشه ای متصل به وحی و معارف الهی است.
دکتر میرعرب با اشاره به اینکه قرآن، اتحاد و وفاق را در دو مرحله اندیشه و عمل تعقیب می کند، خاطر نشان ساخت: این کتاب آسمانی در درجه اول از همه دعوت می کند که اندیشه توحیدی را پایه و اساس حیات خود قرار دهند و بر محور «الله» توافق کنند و سپس در مقام عمل نیکوکارانه یار هم بوده و زیرساخت تقوا را در این همیاری هرگز فراموش نکنند.
وی تصریح کرد: شریعت اسلامی و دستورات اجتماعی آن، برنامه خداوند برای تحقق اتحاد مطابق طبع ذاتی بشر است که علاوه بر طرح نظریه و بیان دستور کلی، راه کارهای عملی برای آن ارائه گردیده است.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان داشت: عمل رسول خاتم(ص) و جانشینان او الگویی کامل در جهت تحقق اتحاد جامعه بشری و به ویژه جامعه اسلامی است که البته این الگو به خاطر بروز مسائل مختلفی دارای عمری کوتاه بود و عوامل ظاهری دیگری، وسیله افتراق امت گردید.
این استاد دانشگاه اظهار داشت: در ادبیات اسلامی، راه کار بازگشت به وفاق و اتحاد، روی آوردن به قرآن و رجوع و عمل به آن دانسته شده است.
دکتر میرعرب افزود: بر این اساس، این پویش که با استفاده از نظرات 4 مفسر اجتماعی سامان یافته، درصدد معرفی عوامل ایجاد، تقویت و تهدید وفاق اجتماعی از نظر قرآن است تا زمینه ای برای یافتن دیدگاه و اندیشه های ناب قرآنی در این مورد و مقدمه ای برای تحقق وفاق مطلوب شود.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ابراز داشت: به وفاق و اتحاد و متقابلا تفرقه و اختلاف به خاطر میزان نقش آن در زندگی مردم، هم به عنوان یک موضوع اجتماعی می توان نگاه کرد و هم به عنوان یک مسئله که این پویش به هر دو زاویه بحث از نگاه قرآن و مفسران پرداخته است.
این استاد دانشگاه خاطرنشان ساخت: در نگاه قرآنی، جامعه زمانی شکل می گیرد که یک روح مشترک در وجود جمع جریان و سریان پیدا کند.
دکتر میرعرب ادامه داد: نخستین گام رسول اعظم(ص) نیز بعد از ورود به مدینه تلاش برای ایجاد وفاق و رفع اختلافات و درگیری بود که بر پایه اخوت و در قالب امت واحده شکل یافت.
وی یادآور شد: مفسران منتخب در این پویش علمی، در تلاش بوده اند که در اثر تفسیری خود به تبیین شایسته وفاق و اتحاد، مبانی نظری، آثار و عوامل آن به گونه ای نیاز زمانه را نیز بیان کند، بپردازند.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تصریح کرد: محورهای مهم در این کاوش قرآنی عبارت از: معناشناسی وفاق و اتحاد، پیشینه اتحاد و اختلاف در تاریخ انسانی، جایگاه مهم آن در اندیشه قرآنی و راه کار بازگشت به وفاق و اتحاد، مبانی نظری اتحاد و وفاق در بینش قرآنی، عوامل وفاق و اتحاد، آثار و ثمرات آن و آسیب شناسی بحث با توجه به آیات و تفاسیر مزبور می باشند.
کتاب وفاق و اتحاد در اندیشه مفسران اجتماعی قرآن نقد شد
حجت الاسلام والمسلمین خان محمدی نیز در این نشست، به مقدمه ای از وفاق و همدلی پرداخت و گفت: در ایران همواره وفاق و همدلی وجود داشته و معمولا یکی از سوالاتی که در جامعه شناسی مطرح می شود، این است که چرا ایران حدود 3 هزار سال، ایران مانده و توانسته انسجام تاریخی خود را حفظ نماید.
عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم خاطرنشان ساخت: دین، عامل انسجام در ایران بوده است؛ نه زبان، جغرافیا و عوامل دیگر و جامعه شناسان غربی نیز بر این أصل تکیه کرده و آن را تأیید نموده اند.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه مکانیزم اتحاد در ایران حاکم حکیم است؛ تصریح کرد: در ایران، شاهان و خان های گوناگونی وجود داشتند که برای انسجام آنان، سیستم شاهنشاهی را راه اندازی نمودند تا این اتحاد به وجود آید؛ اما متأسفانه با گذشت زمان، شاهنشاهی به مفهومی نامناسب به دلیل حرکات نادرست آنان مبدل شده است.
حجت الاسلام والمسلمین خان محمدی در ادامه به نقد کتاب «وفاق و اتحاد در اندیشه مفسران اجتماعی قرآن» نوشته دکتر فرج الله میرعرب پرداخت و گفت: این کتاب، تألیف خوبی است و به آقای دکتر میرعرب تبریک عرض می کنیم؛ اما متأسفانه تئوری ندارد؛ چراکه به لحاظ محتوا و روش مورد نقد است.
وی با اشاره به ضعف های روشی این کتاب، بیان داشت: اینکه ما نظر هر 4 شخصیت علامه طباطبایی(ره)، سید قطب، ابن عاشور و علامه فضل الله را در هر موضوع بیاوریم، خواننده مواجه با تکرار محتوا شده و برای او خسته کننده است.
عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم اظهار داشت: انتظار می رفت در ابتدای این کتاب، نظریه های وفاق بیان و مورد کنکاش و بازسازی قرار می گرفت؛ اما این کار انجام نشد و در نهایت تئوری نرسید.
این استاد دانشگاه ابراز داشت: از دیگر ضعف های روشی این کتاب، عدم جمع بندی در آن می باشد.
حجت الاسلام والمسلمین خان محمدی خاطرنشان ساخت: متن این کتاب بسیار توصیفی است و در آن مطالب دیگران را نقل قول و در کنار یکدیگر قرار داده است.
در ادامه دکتر میرعرب به نقدهای حجت الاسلام والمسلمین خان محمدی پاسخ داد و گفت: ما وقتی به قرآن به عنوان کتاب یا نوشته معمولی نگاه کنیم، باید مطالعات قرآن را تئوریزه کرده و جمع بندی داشته باشیم؛ اما آنچه که به عنوان نگاه خود در این کتاب از آن استفاده نمودم، این است که قرآن، تئوری یقینی و نظریه نهایی است و هدف در این کتاب این بوده که نظریات یقینی را ارائه نماییم.
وی تصریح کرد: نقد خسته کننده بودن این کتاب، صحیح است و به دنبال تلخیص آن هستیم.
گفتنی است در پایان نیز حضار جلسه نیز سوالاتی را مطرح و پاسخ های آن را دریافت نمودند.
