به گزارش معاونت پژوهش حوزه، در بیست و سومین همایش کتاب سال حوزه، از مقام علمی حضرت آیت الله العظمی نوری همدانی به پاس 80 مجاهدت علمی و تألیف آثار گران‌سنگ تجلیل شد.
زندگینامه علمی حضرت آیت االه العظمی نوری همدانی (حفظه الله):
آيت اللّه العظمى حاج شيخ حسین نوری همدانی مد ظله العالى
شخصیت ممتاز علمی و فقیه انقلابی حوزه‌های علمیه
آيت اللّه العظمى حاج شيخ حسین نوری همدانی، سال 1304 شمسی در خانواده‌ای روحانی و در شهر همدان دیده به جهان گشود. پدرش، مرحوم حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ ابراهیم نوری همدانی، از علمای وارسته همدان و معاصر و هم‌جحره آخوند ملاعلی همدانی بود.
آيت اللّه نوری همدانی، در سن هفت سالگی، ادبیات فارسی و عربی را تا معالم الاصول نزد پدر فراگرفت. سپس، سال 1321، در هفده‌سالگی، وارد مدرسه مرحوم آخوند همدانی شده و بیش از یک سال در آنجا به فراگیری علوم حوزوی از بزرگان حوزه علمیه همدان، به ویژه مرحوم آیت الله العظمی آخوند ملاعلی همدانی، پرداخت.
سال 1322، با هجرت به حوزه علمیه قم، دروس سطح را از اساتید بزرگی مانند آیت الله سیدمحمدباقر سلطانی طباطبایی، آیت الله العظمی سیدمحمد داماد، شیخ محمد مجاهدی و میرزامهدی تبریزی فراگرفت. سپس، در کرسی درس خارج فقه و اصول مراجع و اساتید برجسته آن زمان حاضر شد. پانزده سال در فقه و اصول آیت الله العظمی بروجردی تلمذ کرد و تا پایان عمر آن مرجع بزرگ، در حلقه شاگردان خاص ایشان ماند. دوازده سال در درس فقه و اصول مرحوم آیت الله العظمی سیدمحمد داماد بود، پنج سال به فقه و اصول امام خمینی رفت و سالیانی چند در فقه و اصول آیت الله العظمی سیدمحمد حجت کوه‌کمره‌ای و آیت الله العظمی سیدعلى يثربی کاشانی شرکت کرد. همچنین، در اصول و فلسفه آیت الله العظمی رفیعی قزوینی حاضر شد. پنج سال نزد علامه سیدمحمدحسین طباطبایی اسفار اربعه را آموخت و در درس تفسیر او هم شرکت کرد. از همان ابتدای ورود به حوزه علمیه قم، در درس اخلاق حضرت امام خمینی، حضور یافته و مجذوب شخصیت علمی، اخلاقی و انقلابی او شد.
همزمان با تحصیل، تدریس علوم دینی و دروس سطح را آغاز و در موضوعات مختلفی مانند فقه، اصول، کلام و اخلاق شاگردان ممتاز بسیاری را تربیت کرد. پس از رحلت استادش آیت الله العظمی بروجردی، رسماً تدریس خارج فقه و اصول را شروع کرد که تا اکنون هم ادامه دارد و فضلا و علمای برجسته بسیاری از محضر او کسب فیض می‌کنند. افزون بر این، سالیانی است در جایگاه مرجعیت و افتا، به زعامت دینی مردم پرداخته و پرسش‌ها و نیازهای علمی و دینی مقلدان را پاسخ می‌دهد.
راه‌اندازی مدرسه مهدی موعود عجل الله فرجه الشریف با یاری شهید آیت الله محمد مفتح، از جمله فعالیت‌های آموزشی ایشان بود که با هدف تعلیم و تربیت طلاب مستعد تأسیس شد و همچنان با ادامه فعالیت خود، طلاب فاضل بسیاری را تربیت و تقدیم جامعه اسلامی می‌کند.
آیت الله نوری همدانی، به دو زبان عربی و انگلیسی آشنایی داشته، دارای ذوق سرشار ادبی و طبع لطیف شعری بوده و اشعار فراوانی با مضامین دینی و انقلابی سروده است.
آیت الله نوری همدانی، متأثر از آموزه‌های بنیان‌گذار جمهوری اسلامی، حضرت امام خمینی (ره) در کنار فعالیت‌های علمی عمیق، از ورود به عرصه‌های انقلابی، سیاسی و اجتماعی غفلت نورزید. پیوسته در صفوف مقدم مبارزه ضد رژیم ستم‌شاهی حرکت کرد و در این راه، از زندان، تبعید و تهدید نهراسید. در مسیر انجام رسالت انقلابی خود، همه خطرها را به جان خرید و با تمام وجود در این راه کوشید؛ از جمله: برخی اعلامیههای ضد رژیم شاه را امضا و حتی متن بعضی از اعلامیهها را خود تنظیم و در نشر و توزیع آنها همکاری کرد.
بعد از تبعید حضرت امام به ترکیه، در حمایت از حضرت امام، اعلامیههایی را ضد رژیم امضا و صادر کرد. به همین دلیل، دستگیر و روانه زندان قزل قلعه در تهران شد. مدت سه ماه، بدون محاکمه و ملاقات، در سلول انفرادی حبس بود.
پس از آزادی، به همدان رفته و با استقبال علما و مردم این شهر، درسی را آغاز و با جوانان و مردم شهر ارتباط برقرار کرد. ساواک همدان که از از رفت‌وآمد جوان‌ها و مردم به درس ایشان و رابطه آنها با ایشان نگران بود، با بهانهتراشی او را دستگیر و دو باره به زندان قزل قلعه فرستادند که چندین ماه به طول انجامید.
بعد از آزادی، هرچند مدت مدیدی ممنوع المنبر شد؛ اما همچنان با سخنرانی‌های افشاگرانه به مبارزه خود ادامه می‌داد.
حمایت و طرفداری آیت الله نوری همدانی از امام و نهضت او، در واقعه 19 دی 1356 به اوج خود رسید. پس از درج مقاله توهینآمیز ضد حضرت امام، در روزنامه اطلاعات 17 دی 1356، جلسهای در منزل ایشان، با حضور آقایان مشکینی، وحید خراسانی و دیگر اساتید و فضلا برگزار و تصمیم گرفته شد، در اعتراض به انتشار چنین مقالهای، حوزه و بازار قم تعطیل شود. با تعطیلی حوزه و بازار، فضلای حوزه و بازاریان به منزل مراجع و اساتید بزرگ میرفتند و با برگزاری جلسات سخنرانی، اعتراض خود را به این اقدام موهن رژیم اعلام می‌کردند.
بعد از ظهر روز 19 دی، انقلابیان قم، در منزل آیت الله نوری همدانی اجتماع بزرگی را تشکیل دادند. در این اجتماع، ایشان سخنان تندی را ضد جنایت‌های رژیم شاه و در حمایت از حرکت نجاتبخش حضرت امام ایراد کرد. این سخنان کوبنده، مردم را به شور و هیجان آورده، با شعارهای تند از منزل ایشان حرکت کرده و تظاهرات را به خیابان‌های اطراف کشاندند. خود ایشان هم با مردم همراه شد. ابتدای جمعیت که مقابل کلانتری رسید، مزدوران رژیم، مردم را به گلوله بسته، عدهای را شهید و شماری را مجروح کردند.
قیام 19 دی مردم قم، منشأ حرکت و قیام مردم در دیگر شهرهای ایران شد. مردم، به مناسبت بزرگداشت شهدای این روز، قیام فراگیری را از تبریز آغاز کردند و رفته‌رفته تمام ایران را فرا گرفت که به پیروزی انقلاب اسلامی انجامید.
آیت الله نوری همدانی، بعد از سخنرانی انقلابی در روز 19 دی، دستگیر و به خلخال تبعید شد. این تبعید، چندین ماه طول کشید و در این مدت، سختگیریهای فراوانی به ایشان روا شد. سرانجام، بدون اطلاع خانواده‌اش. از همانجا، او را همراه چند مأمور، به سقز منتقل کردند.
پس از آزادی از تبعیدگاه سقز، به پاریس رفته و در نوفل لوشاتو نزد امام رسیده و افزون بر شرکت در جلسات ایشان، چندین بار با معظم له ملاقات خصوصی داشت. امام، هنگام بازگشت ایشان به ایران، دست‌خطی از خود به ایشان دادند که در باره مفاد آن با دکتر بهشتی و استاد مطهری مذاکره و نتیجه را به نوفل لوشاتو گزارش کند. این نامه، در باره آینده حکومت اسلامی بعد از سقوط رژیم ستم‌شاهی بود.
اعلام مرجعیت امام خمینی، از دیگر تلاش‌های ایشان در حمایت از امام در دوران شاه بود. ایشان، با دوازده نفر از مدرسان حوزه علمیه قم، اعلامیه‌ای را در تأیید مرجعیت حضرت امام صادر و از مردم خواستند بعد از مرحوم آقای حکیم، به حضرت امام مراجعه کنند. علمای دیگر شهر‌ها هم از این اعلامیه استقبال کرده و آن را روی منابر برای مردم خواندند.
آیت الله العظمی نوری همدانی، پس از پیروزی انقلاب اسلامی، با فرمان امام خمینی، مأموریت‌های بسیاری را در کشورهای گوناگون جهان اجرا کرده و برای تبیین حقایق اسلام و عظمت انقلاب اسلامی، سفرهایی را به اقصا نقاط جهان داشت. سال 1358 و 1359 نماینده حضرت امام در اروپا بود و در تعطیلات حوزه به کشورهای انگلستان، فرانسه، آلمان، اتریش، ایتالیا، سوئد، بلژیک، هلند، دانمارک، سوئیس، نروژ، فنلاند، اسپانیا، یونان، و ترکیه سفر کرد. در این سفرها، با برپایی ملاقات‌ها، انجام مصاحبه‌ها و برگزاری مجالس ویژه، به پرسش‌های علمی و مذهبی در باره اسلام و انقلاب اسلامی پاسخ می‌داد. افزون بر کشورهای اروپایی، به پاکستان، تایلند، بنگلادش، فیلیپین و هندوستان هم رفت. در این سفرها، علاوه بر گفت‌وگو با فرقه‌های گوناگون و بیان معارف و مبانی اسلام، آنان را با انقلاب اسلامی ایران آشنا و چهره استکبار جهانی را به آنان نشان می‌داد.
در سالیان پس از انقلاب، همواره یار امام و مدافع ارزش‌های انقلاب و دفاع مقدس بود و پس از رحلت امام، بارها با حمایت از مقام معظم رهبری، به دفاع از مبانی انقلاب اسلامی و افشای توطئه‌های دشمنان برخاست. در این سال‌ها، با موضع‌گیری‌های روشنگرانه و صدور بیانیه‌های راهگشا، همواره مردم متعهد ایران اسلامی را به مقاومت و فداکاری در راه اسلام و انقلاب فرا‌خوانده است.
آثار علمی
حضرت آیت الله العظمی نوری همدانی، در کنار فعالیت‌های سیاسی، اجتماعی و انقلابی، هیچ‌گاه از تلاش‌های فراوان علمی خود دست برنداشته و در این راه، آثار علمی بسیاری را به نگارش در آورده است. تقید و اهتمام خاصی به نوشتن مطالب علمی دارد و به طلاب و حوزویان سفارش جدی می‌کند که اهل قلم باشند و در زمینه‌های گوناگون علمی قلم‌فرسایی کنند.
نوشته‌های فراوان ایشان در موضوعات و مسائل مختلف علمی و دینی و با دو زبان فارسی و عربی بوده که برخی چاپ شده و در دسترس مخاطبان قرار گرفته و بعضی در آستانه چاپ هستند.
شماری از کتاب‌هایی که تا کنون به قلم ایشان نگارش شده و به چاپ رسیده، عبارت‌اند از:
- احکام النساء؛
- احکام جوانان.
- اخلاق و عرفان و سیاست و حکومت؛
- ارث؛
- اسلام مجسم (شرح حال علمای بزرگ اسلام)؛
- اصول فقه (یک دوره کامل)؛
- اقتصاد اسلامی (دو جلد)؛
- امر به معروف و نهی از منکر از دیدگاه اسلام؛ (عربی و فارسی)
- انسان و جهان؛
- آغاز یک حرکت انقلابی در مصر (شرح عهدنامه مالک اشتر در نهج البلاغه)؛
- آمادگی رزمی و مرزداری در اسلام؛
- بیت المال از دیدگاه نهج البلاغه؛
- جایگاه بانوان در اسلام؛
- جمهوری اسلامی؛
- جهاد؛
- جهان آفرینش؛
- حاشیه بر عروه الوثقی؛
- خمس و انفال؛
- خوارج از دیدگاه نهج البلاغه؛
- داستان باستان؛
- دانش عصر فضا؛
- دیات؛
- راهنمای نهج البلاغه و شروح آن (۵ جلد)؛
- ربا و سخنی با بانک‌ها؛
- رساله توضیح المسائل؛
- شگفتی‌های آفرینش؛
- صلوه المسافر؛
- طبقات الرجال و ثقاتهم و فقهائهم؛
- قضا و شهادات؛
- ما و مسائل روز؛
- مسائل من الاجتهاد و التقلید؛
- مضاربه؛
- مکاسب محرمه؛
- مناسک حج (عربی و فارسی)؛
- منتخب المسائل (عربی)؛
- منطق خداشناسی؛
- هزار و یک مسئله فقهی (استفتائات جلد 1 و 2)؛
- تقریرات درس فقه و اصول آیت الله العظمی بروجردی (8 جلد)؛
- تقریرات درس فقه و اصول آیت الله محقق داماد (5 جلد)؛
- تقریرات درس اصول امام خمینی (۳ جلد)؛
- معاد (۳ جلد)؛
- مبانی انقلاب اسلامی؛ ریشه‌ها، ارکان و آسیب‌شناسی (5 جلد)؛
- تفسیر مقارن قرآن کریم (۱۵ جلد)؛
- نقد صوفیه و عرفان‌های ساختگی (۳ جلد)؛
- شرح و تحلیل مباحثی از نهج البلاغه (۱۰ جلد)؛
- حالات علمی و اخلاقی و سیاسی اساتید خود (آیات عظام بروجردی، محقق داماد، امام خمینی و علامه طباطبایی).
شورای علمی بیست و سومین همایش کتاب سال حوزه، به پاس هشتاد سال مجاهدت خالصانه علمی حضرت آیت الله العظمی حاج شيخ حسین نوری همدانی دامت برکاته، ایشان را به عنوان شخصیت ممتاز علمی و فقیه انقلابی حوزه‌های علمیه شیعه معرفی و مقام علم و تقوای ایشان را ارج می‌نهد.
