با توجه به اتمام مهلت ارسال آثار به هجدهمین همایش کتاب سال حوزه، لطفا بفرمایید چه آثاری می‌توانند در این همایش شرکت کنند و تا کنون چه تعداد اثر به این همایش ارسال شده است؟
به حول و قوه الهی، هجدهمین دوره همایش کتاب سال حوزه در سال 1395 برگزار می‌شود. کتاب‌هایی که برای اولین‌بار در سال 1394 منتشر شده باشند یا پایان‌نامه‌های سطح چهار (دکتری) که در سال 1394 دفاع شده باشند، آثاری هستند که می‌توانستند در این دوره همایش شرکت کنند.
این همایش اختصاص به دانش‌آموختگان حوزوی دارد. بنابراین، فرهیختگان، فضلا و طلاب برادر و خواهر حوزه‌های علمیه سراسر کشور می‌توانند در این همایش شرکت کنند. همایش کتاب سال حوزه اختصاص به حوزویان ایران ندارد؛ بلکه حوزویان غیر ایرانی نیز می‌توانند در این همایش شرکت کنند و با توجه به شرایط فراخوان هر دوره، آثار خود را به همایش ارسال کنند.
فراخوان هجدهمین دوره همایش از اسفند 1394 آغاز شد و تا پایان خردادماه سال 1395 ادامه داشت. این فراخوان، همچون سال‌های گذشته و بر اساس جدول زمانبندی دبیرخانه همایش تنظیم شد؛ اما برخلاف سالیان قبل، این مهلت تمدید نشد؛ البته دبیرخانه در آئین نامه اجرایی همایش، فرصت ده روزه‌ای برای تکمیل فرایند آثار در حال ارسال پیشبینی شده است.
گفتنی است، در هجدهمین دوره همایش کتاب سال حوزه، مجموعا 908 عنوان اثر به دبیرخانه همایش واصل شد که پس از بررسی اولیه این آثار، مجموعا 34 اثر شرایط اعلام شده فراخوان را برای شرکت در همایش نداشتند که از دور رقابت‌ها کنار گذاشته شدند. بنابراین، آثار حائز شرایط این دوره 874 عنوان است. این آثار شامل 737 کتاب و 137 عنوان پایان نامه سطح چهار (دکتری) فرهیختگان حوزوی و فضلاهی حوزه های علمیه است.
براساس پایش استانی 61 درصد آثار مربوط به نویسندگان ساکن قم و 39 درصد آثار مربوط به سایر استان‌های کشور است که استان‌های خراسانی رضوی و اصفهان به ترتیب دارای بالاترین تعداد آثار رسیده هستند. همچنین نویسندگان برادر 94 درصد و خواهران نیز 6 درصد آثار دوره جاری را نگاشته‌اند.
آثار ارسالی نسبت به سال قبل چند درصد رشد داشته‌اند؟
در یک بررسی مقایسه‌ای نسبت به دوره گذشته همایش، آثار رسیده با رشد منفی4 درصدی مواجه هستند. علت این رشد منفی آن است که دبیرخانه همایش از سال 1389 تا کنون، شاخص‌های ارزیابی آثار را در ویژه‌نامه‌های خود منتشر می‌کند و این اقدام، باعث خود ارزیابی ناشران از تولیدات مکتوب خود شده است. بنابراین، ناشران آثاری را که احتمال بیشتری برای پیروزی در رقابت کتاب سال حوزه را دارند، به دبیرخانه ارسال می‌کنند؛ مثلا یکی از ناشران بزرگ کشور ،پس از ارزیابی اولیه از حدود 150 عنوان اثر منتشر شده خود، فقط هشت عنوان آن را انتخاب و به دبیرخانه همایش ارسال کرده است. این اقدام، نویدبخش آن است که فعالان حوزه نشر نیز آگاهانه در این همایش شرکت کنند.
حضور آثار نویسندگان خارج از استان قم نسبت به دوره گذشته 11 درصد رشد داشته است و این در حالی است که مشارکت خواهران با رشد 22 درصدی نسبت به دوره گذشته روبه‌رو بوده است.
از نکات قابل توجه این دوره همایش، رشد 47 درصدی مشارکت پایان‌نامه‌های سطح چهار (دکتری) حوزویان سراسر کشور بود. این میزان رشد، حاصل تلاش بی وقفه همکاران دبیرخانه همایش و همراهی مراکز آموزشی و پژوهشی در ارائه اطلاعات پایان‌نامه‌های دفاع شده در سال 1394 بود.
فراخوان آثار همایش کتاب سال حوزه در سال جاری، با دوره‌های گذشته چه تفاوتی داشته است؟
فراخوان آثار در همایش کتاب سال حوزه، به دو شکل انجام می شود:
اول.فراخوان عمومی: این فراخوان، با اطلاع‌رسانی از طریق رسانه‌های دیداری، شنیداری و مکتوب انجام می‌شود. همچنین با مراکز آموزشی و پژوهشی مهم حوزوی مکاتبه می‌شود که برای اطلاع‌رسانی از فراخوان همایش همکاری کنند. تفاوت عمده این نوع فراخوان در سال جاری این بود که تبلیغات شهری چاپ و پوستر از دایره اطلاع‌رسانی‌های دبیرخانه همایش حذف شد؛ به طوری که تبلیغات شهری، منحصرا در دو نقطه قم صورت گرفت و هیچ پوستری در این رابطه چاپ و توزیع نشد؛ لکن در ازای آن، اطلاع‌رسانی و تبلیغات وسیعی از طریق فضاهای مجازی صورت گرفت که صرفه‌جویی قابل توجهی را نیز در هزینه‌ها به همراه داشت.
دوم.کتاب‌یابی: در این نوع فراخوان، دبیرخانه همایش ضمن مکاتبه با مراکز نشر کتاب و مراکز دارای دانش‌آموختگان سطح چهار، نسبت به شناسایی آثار این مراکز اقدام و تا وصول این آثار به دبیرخانه، موضوع را پیگیری می‌کند. در این خصوص، لازم است از همکاری و همراهی ناشران فعال حوزه نشر کتاب قدردانی شود. شناسایی و دریافت برترین آثار منتشر شده انجمن‌های علمی حوزه نیز از دیگر اقدامات دبیرخانه همایش در زمینه کتاب‌یابی بوده است.
مراحل و فرایند بررسی آثار در همایش کتاب سال حوزه چگونه است؟
پس از پایان فراخوان هر دوره همایش، آثار رسیده با شرایط فراخوان تطبیق داده می‌شود؛ چنانچه آثار رسیده حائز شرایط باشند، یک گروه کارشناسی متشکل از سه کتاب‌شناس، تمامی آثار رسیده را بررسی و گروه علمی آنها را تعیین می‌کنند. این اقدام، با ثبت نظر کارشناسی آنان در کاربرگ‌های مخصوص صورت می‌پذیرد. این مرحله از بررسی آثار، به «گونه‌بندی آثار» شناخته می‌شود. در این دوره از همایش، گونه‌بندی آثار از 17 خرداد ماه آغاز شد و تا 11 تیرماه ادامه داشت.
پس از پایان گونه‌بندی، آثار رسیده در گروه علمی خود قرار گرفته و کار ارزیابی اولیه (ارزیابی اجمالی) آثار آغاز می‌شود. در این مرحله، هیئت‌های داوری هر یک از گروه‌های علمی تشکیل شده و بر اساس شاخص‌های مندرج در کاربرگ مخصوص، ارزیابی آثار مربوط را انجام می‌دهند. هر یک از هیئت‌های داوری، بین سه تا پنج عضو دارد که از اساتید، صاحب‌نظران و متخصصان همان رشته‌های علمی هستند. این اعضا، پس از تأیید شورای علمی و شورای سیاست‌گذاری همایش، به عضویت هیئت مربوط در می‌آیند. هیئت‌های داوری همایش در 16 گروه علمی تشکیل می‌شوند که عبارت‌اند از: تفسیر و علوم قرآن، حدیث، درایه و رجال، فلسفه، کلام، اخلاق و عرفان، تاریخ، سیره و تراجم، فقه و اصول، کتب مرجع، ادبیات و هنر، علوم اجتماعی، اقتصاد و مدیریت، حقوق و علوم سیاسی، علوم تربیتی و روان‌شناسی، تصحیح و تحقیق، ترجمه و تکنولوژی آموزشی.
برخی وظایف هیئت‌های داوری همایش، بدین شرح است: بررسی اولیه آثار واصله به همایش، بررسی و نهایی‌سازی کاربرگ‌های ویژه ارزیابی، تعیین ارزیابان تفصیلی آثار، نظارت بر فرایند ارزیابی‌ها و معرفی آثار برگزیده جهت طرح و انتخاب نهایی در شورای علمی همایش. همچنین هر یک از اعضای هیئت داوری در ارزیابی اولیه آثار، به شاخص‌های مندرج در کاربرگ مخصوص ارزیابی پاسخ می‌دهند و آثاری را که موفق به کسب حداقل 70 درصد شاخص‌ها شوند، جهت ارزیابی تفصیلی وارد مرحله دوم ارزیابی می‌کنند.
آثار راه‌یافته به مرحله دوم داوری را حداقل دو داور ارزیابی علمی کرده و نتایج آن را در کاربرگ مخصوص ثبت می‌کنند. آثاری که حداقل 75 درصد امتیاز را در این مرحله کسب کنند، به ارزیابی سوم ارسال می‌شوند و در صورت تثبیت حداقل امتیاز بیان شده، جهت تصمیم‌گیری نهایی به شورای علمی همایش که بالاترین مرجع علمی همایش است، ارجاع می‌شوند. به منظور حصول اطمینان از اتقان ارزیابی داوران، چنانچه نظر داوران هر یک از آثار دارای اختلاف 12 امتیازی باشد، این دسته آثار، به داوری سوم ارسال می‌شود.
پس از پایان ارزیابی آثار در هر یک از گروه‌های داوری، مجدداً هیئت‌های داوری هر یک از دانش‌ها تشکیل جلسه می‌دهند و ارزیابی داوران را بررسی و پس از تأیید آن، آثاری را که حد نصاب لازم برای طرح در شورای علمی همایش کسب کرده باشند، به آن شورا معرفی می‌کنند تا تصمیم‌گیری نهایی در باره کسب رتبه برتر آن اثر صورت پذیرد. رتبه‌های آثار در همایش کتاب سال حوزه، برگزیده، شایسته تقدیر یا شایسته تحسین است.
نکته مهمی که در فرایند بررسی آثار و ارزیابی آثار در مراحل ذکر شده وجود دارد، این است که در تمامی این مراحل، فعالیت‌ها بر اساس آیین‌نامه‌های مصوب مربوط بوده و ارزیابی‌ها بر اساس شاخص‌های مشخص صورت گرفته است.
ثبت، نگهداری و مستند بودن فرایندها، از مهم‌ترین ویژگی‌های فعالیت‌های دبیرخانه برای برگزاری همایش کتاب سال حوزه است.
گفتنی است، در بخش جانبی همایش، از شخصیت‌های پیشرو در زمینه نگارش آثار علمی با عنوان شخصیت ویژه علمی همایش تجلیل به عمل آمده و برترین فعالان حوزه نشر با عنوان ناشران برگزیده و شایسته تقدیر معرفی و از آنان تجلیل می‌شود.
چه موقع ارزیابی تفصیلی آثار انجام می‌شود و آیا زمان برگزاری همایش نسبت به سال گذشته تغییر خواهد کرد یا خیر؟
هم اکنون ارزیابی اولیه آثار آغاز شده و پیشبینی می‌شود تا پایان مردادماه به طول بینجامد. پس از آن نیز فرایند ارزیابی تفصیلی آثار تا اواسط آذرماه ادامه خواهد یافت.
پیشنهاد دبیرخانه همایش برای برگزاری مراسم معرفی و تقدیر از برگزیدگان هجدهمین همایش کتاب سال حوزه، اواسط دی‌ماه است که پس از تصویب شورای سیاست‌گذاری همایش، نهایی خواهد شد.
