حجت الاسلام والمسلمین میرمعزی معاون پژوهش حوزه های علمیه در مراسم بزرگداشت ایام هفته پژوهش که با حضور آیت الله علیدوست و همچنین مسئولان، طلاب و کارکنان مؤسسه عالی فقه و علوم اسلامی در این مرکز برگزار شد، با بیان اهمیت و جایگاه پژوهش در دین اسلام عنوان داشت: از پیامبراکرم(ص) روایت شده است که حضرت فرمودند «طَلَبُ اَلْعِلْمِ فَرِیضَةٌ عَلَی کُلِّ مُسْلِمٍ وَ مُسْلِمَةٍ أَلاَ وَ إِنَّ اَللَّهَ یُحِبُّ بُغَاةَ اَلْعِلْمِ». و این روایت دقیقا به معنای پژوهش است، چرا که حضرت نفرمودند تعلم العلم بلکه از عبارت طلب استفاده کردند که بیانگر جست و جو و یافتن علم است. در انتهای روایت نیز فرمود ان الله یحب بغاة العلم یعنی کسانی که زیاد در طلب علم هستند و خداوند پژوهشگران را دوست دارد. همچنین در روایت دیگری از امیرمؤمنان(ع) است که فرمود «العلم سلطان من وجده صال» که آنجا نیز حضرت از عبارت وجد استفاده کرده اند که به معنی یافتن است و نه صرف تعلم.
وی در بخش دیگری از سخنان خود به تأکید فراوان رهبری بر مسأله علم و پژوهش اشاره کرد و افزود: رهبرمعظم انقلاب این روایت را در هشت سخنرانی مطرح کرده و آن را تبیین نموده و توضیح داده اند که «العلم سلطان من وجده صال به و من لم یجده صیل علیه». علم و دانش، سلطنت و قدرت است، هر که آن را بیابد دست برتر و قوی تر را خواهد داشت. همچنان که در بیانیه گام دوم نیز اولین مطالبه رهبری علم و پژوهش است و در همانجا ایشان می فرمایند که روی دیگر دانایی توانایی است و علت اینکه غرب توانست الگوهای رفتاری خود را بر جهان تحمیل کند و دیگران ناچار شدند این الگوها را در کشورهای خود اجرا کنند، پیشرفت غرب در زمینه های علمی بود و اینکه در قله های علم قرار داشتند.
سخنران دیگر این نشست آیت الله علیدوست، به بیان اهمیت مسأله پژوهش و جایگاه آن از نگاه دین اسلام پرداخت و اظهار داشت: با بیان این که مسأله پژوهش های نوآورانه امروز یک مسأله جهانی است، اظهارداشت: در باب اهمیت و ضرورت امر پژوهش کافی است ما به یک آیه از قرآن مجید و یک حدیث توجه کنیم. آن آیه این است که «نون و القلم و ما یسطرون»، قسم به نون و آنچه می نویسند. در باب احادیث هم این روایت «مَن طَلَبَ بابا مِنَ العِلمِ لِیُحیِیَ بِهِ الإسلامَ کانَ بَینَهُ و بَینَ الأنبیاءِ دَرَجَةٌ فِی الجَنَّةِ»، پیامبر اکرم(ص) فرمود: هر کس در جست و جوی بابی از علم برآید تا به وسیله آن اسلام را زنده بدارد، در بهشت، میان او و پیامبران، تنها یک درجه فاصله است.
استاد حوزه علمیه سپس با بر شمردن الزامات پژوهش های نوآورانه در عرصه فقه های تخصصی، به توضیح این الزامات پرداخت و بیان داشت: اولین عنصر لازم در پژوهش این است که هر پژوهش نوآورانه ای مبتنی بر تراث گذشتگان باشد. ممکن است کسی پژوهش نوآورانه داشته باشد، اما هنجارشکنانه و بدون تضلع بر تراث گذشتگان که این غلط است؛ لذا اطلاع وسیع از تراث گذشتگان و دوم استفاده صحیح از آن ضروری است.
وی عنصر دوم از الزامات پژوهش های نوآورانه را بسط مسائل دانش های پیرامون موضوع دانست و گفت: وقتی شما راجع به فقه های جدید مانند فقه اقتصاد، سیاست، هنر و امثال آن کار می کنید در اطراف این موضوع گاهی مسائلی هست که باید پیش از ورود در آن بحث فقهی خاص مورد بحث و بررسی قرار گرفته و به نتیجه برسد.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه گفت: به عنوان مثال مسأله گستره شریعت از جمله این مسائل است. وقتی در برخی مجامع علمی نگاهی وجود دارد که اساسا گستره شریعت را محدود می داند و مسأله اقتصاد را در حیطه مسائل شریعت نمی داند، شما به عنوان پژوهشگر دین در موضوع اقتصاد ابتدا باید این را اثبات کنید که اسلام پیرامون اقتصاد، نظریه و نظام قابل ارائه دارد و لذا باید حوزه و عالم دین در این موضوع ورود کند.
آیت الله علیدوست الزام دیگر در پژوهش های نوآورانه را موضوع شناسی و مصداق شناسی متفاوت از هنجارهای کنونی دانست و افزود: روش مرسوم در حوزه ها این است که یک پژوهشگر برای یافتن موضوع و مصداق به مراجع مختلفی از جمله کتاب لغت و یا مقاله و کتب موجود در آن زمینه مراجعه می کند. اما به نظر می رسد حتی با وجود این مراجعه خیلی از مواقع موضوع و مصداق آنطور که باید شناخته نمی شود و در نتیجه گره موجود در آن زمینه به درستی مورد بررسی قرار نگرفته و حل نمی شود. بنابراین پیشنهاد ما این است که در هر موضوعی در کنار هر باحث حوزوی یک متخصص آن رشته مربوطه قرار بگیرد تا سؤال و ابهام موجود در آن زمینه با پژوهش آن باحث حوزوی منطبق بر هم باشند و در نتیجه بتوانند گرهی از مشکلات فقهی و علمی نظام اسلامی باز کنند.
در ادامه این نشست نویسندگان سه پژوهش برتر مؤسسه، آقایان منصور شریفی از مدرسه فقه های تخصصی، ابوذر تهوری از مدرسه خارج عمومی و حجت فرتوت از مدرسه تمهیدی به ارائه پژوهش های خود پرداختند.
